فرسودگی شغلی و تاب آوری چگونه توصیف می شوند؟

نویسنده: فاطمه حسین زاده جنیدی؛ مددکار اجتماعی

فرسودگی شغلی و تاب آوری چگونه توصیف می شوند؟ مقاله پژوهشی با موضوع بررسی عوامل مداخله کننده در فرسودگی شغلی مددکاران شاغل در بخش های بیماران سرطانی در بیمارستانهای شهدای تجریش و امام خمینی

زمینه و هدف: سلامت از نیازهای اساسی انسان است که در توسعه پایدار نقش حیاتی دارد. میزان مشکلات سلامتی روان نظیر افسردگی و فرسودگی در حرفه های گوناگون را می توان به تفاوت و میزان های متفاوت تنش های شغلی در آنها مرتبط دانست.

فرسودگی شغلی یکی از مهمترین عوامل موثر در کاهش کارایی افراد است فرسودگی شغلی را می توان به عنوان یک واکنش در برابر فشارهای مزمن و پاسخ به فشارهای کاری یا سازمان معرفی نمود.

مددکاران اجتماعی در طول خدمت خود با تنش های مختلفی مواجه هستند که از آن جمله می توان به فرسودگی شغلی اشاره نمود. این نوع تحلیل رفتگی در اثر تنش های مداوم ایجاد می شود و عوارض زیادی در خانواده، زندگی اجتماعی و فردی و سازمان بر جای می گذارد. ، فرسودگی شغلی یک نشانگان روانشناختی شامل خستگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی می باشد.

بنابراین شناخت و پیشگیری از فرسودگی شغلی در ارتقا» بهداشت روانی آنان و ارتقا» سطح کیفیت خدمات ارایه شده، نقش بسزایی خواهد داشت. . پژوهش حاضربا هدف  بررسی عوامل مداخله کننده در فرسودگی شغلی مددکاران شاغل در بخش های بیماران سرطانی در بیمارستان های شهدای تجریش وامام خمینی  می پردازد.

روش بررسی: پژوهش حاضر بر مبنای روش اسنادی و پیمایشی بوده و بر اسای یک مطالعه توصیفی دنبال شده است جامعه آماری شامل ۳۰ نفراز مددکاران شاغل در واحد های مددکاری بیمارستانهای شهدای تجریش و امام خمینی بوده است. که بصورت تصادفی انتخاب و مورد مصاحبه بلینی قرار گرفته است.

یافته ها: این پژوهش نشان می دهد که  احساس تحلیلی عاطفی را در حد خفیف، احساس مسخ شخصیت را در حد شدید,  احساس عدم موفقیت فردی را در حد شدید گزارش کردند. فرسودگی شغلی پدیده ای شایع در مددکاران است و این مساله به عوامل متعددی از جمله شرایط محیط کار، تجربه کاری، بالا بودن حجم کار، فشارهای روانی، رضایت شغلی و سختی شرایط کار بستگی دارد.

واژگان کلیدی : فرسودگی، شغلی و روانی، خستگی هیجانی، مددکاران، بیماران سرطانی 

مقدمه

توجه به بهداشت روانی در تمام عرصه های زندگی از جمله زندگی کار فرد حائز اهمیت است. عوامل موجود در محیط کار به طور وسیعی با سلامت و بیماری افراد شاغل در ارتباط می باشد . مطالعات و تحقیقات نشان داده اند که میزان مشکلات سلامتی نظیر  افسردگی و فرسودگی در حرفه های گوناگون را می توان به تفاوت آنها و متفاوت بودن میزان تنش در حرفه ها دانست.

از میان کارکنان خدمات بهداشتی و بهزیستی ، حرفه مددکاری نسبت به سایر گروه ها در معرض تنیدگی قابل ملاحظه قراردارد. این در حالی است که باقی ماندن تنیدگی ، احتمال کناره گیری عاطفی و فرسودگی شغلی را در پی دارد. فرسودگی شغلی یک نشانگان روانشناختی شامل خستکی هیجانی ، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی می باشد… پژوهش حاضر به  بررسی عوامل مداخله کننده در فرسودگی شغلی مددکاران شاغل در بخش های بیماران سرطانی می پردازد.

طرح مسئله

فرسودگی شغلی به خستگی ناشی از فشارهای موجود در محل کار، نفس کار و همچنین علایم و حالات تحلیلی رفتگی قوا ، سرخوردگی و گوشه گیری در کارکنان گفته می شود. ( Frevedenberger1975)

فرسودگی شغلی، عواقب و هزینه‌های بسیاری بر سازمانها و کارکنان تحمیل می‌کند.
عوامل متعددی همواره به عنوان منابع فشارهای روانی (استرس) در محیط کار وجود دارند، ‌از قبیل عوامل‌ محیطی و فیزیکی چون سروصدا، ازدحام، نور و صوت نامناسب، عوامل‌ انسانی چون تعارض با افراد دیگر، عوامل‌ سازمانی چون تراکم کاری، سیاست‌ گذاری نادرست و … در مقابل این استرس‌ها ( فشارهای روانی) اگر شخص قادر به مقابله مؤثر نباشد، دستخوش عوارض متعدد جسمی و روانی و رفتاری می‌شود.

طولانی شدن فشارهای روانی ممکن است موجب کاهش رضایتمندی از شغل و منجر به فرسودگی شغلی شود که پیامد آن کسالت، بی‌تفاوتی و کاهش اثربخشی، خستگی، ناکامی و حتی دلسردی در شخص می‌باشد . در این خصوص مددکاران شاغل در بخش های بیمارستانی مرتبط با بیماران سرطانی از این قاعده مثتسنی نیستند. پژوهش حاضر به بررسی عوامل مداخله کننده در فرسودگی شغلی مددکاران شاغل در بخش های بیماران سرطانی و  می پردازد.

تبیین معنا و مفهوم فرسودگی شغلی

فرسودگی شغلی برای اولین بار توسط ” فرویدنبرگر”  در دهه ۱۹۷۰، زمانی که وی علایم خستگی را در کارکنان خود مشاهده کرد، تعریف شد. او این پدیده را سندرم تحلیل قوای جسمی روانی نامید که در افراد شاغل در حرفه های کمک رسانی که افراد زمان زیادی از ساعت های کاری را در ارتباط نزدیک با سایر مردم می گذرانند، به وجود می آید.( فولاد بند، فرزانه:۱۳۸۵، ۷۸۹)

فرسودگی شغلی یا کارزَدگی را از لحاظ لغوی می‌توانیم تحلیل قوای روانی که گاهی با افسردگی همراه هست و از تلاش برای کمک به بیماران روانی یا افراد تحت فشار روانی ناشی می‌شود تعریف کرد. فرسودگی شغلی نشانگان خستگی مفرط عاطفی به دنبال سال‌ها درگیری و تعهد نسبت به کار و مردم هست. به عبارت دیگر فرسودگی شغلی خستگی فیزیکی، هیجانی و روانی به دنبال قرار گرفتن طولانی مدت در موقعیت کار سخت هست. این نشانگان حالتی است که در آن قدرت و توانایی افراد کم و رغبت و تمایل آنها برای انجام کار و فعالیت کاهش پیدا می‌کند. (باقری یزدی، عباس :۱۳۷۳، ۵۴ ).

فرسودگی شغلی پیامدی از فشار شغلی دایم و مکرر است. بدین ترتیب که شخص در محیط کارش به علت عوامل درونی و بیرونی احساس فشار می‌کند و این فشار، پیوسته و چندین‌باره بوده و سرانجام به احساس فرسودگی تبدیل می‌گردد. فرسودگی شغلی به عنوان فقدان انرژی و نشاط تعریف می‌شود و شخص دچار فرسودگی شغلی احساس کسالت‌انگیزی را نسبت به انجام رفتار شغلی نشان می‌دهد.

شخصی که مسئولیت‌های هم‌ستیزنده و هم‌زمانی دارد، این احساس را خواهد داشت که به چند جهت کشیده می‌شود. این امر به خستگی از کار و سرانجام فرسودگی شغلی خواهد انجامید.پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مددکاران بیش از بقیه شاغلان دچار کارزدگی می‌شوند. (ساراسون، ایروین جی. ساراسون، باربارا آر: ۱۳۷۱ ، ۸۹)

بحث و نتیجه گیری

افرادی که به طور طولانی مدت در معرض استرسهای شدید هستند، امکان دارد مبتلا به فرسودگی کاری شوند. این پدیده سندرمی است که شامل فرسودگی فیزیکی، عاطفی و روانی است و توام با احساس شدید پایین بودن پیشرفت شخصی در فرد است، افرادی که به طور طولانی مدت در معرض استرسهای شدید هستند، امکان دارد مبتلا به فرسودگی کاری شوند این پدیده سندرمی است که شامل فرسودگی فیزیکی، عاطفی و روانی است و توام با احساس شدید پایین بودن پیشرفت شخصی در فرد است ،.. مطالعات و تحقیقات نشان داده اند که میزان مشکلات سلامتی نظیر  افسردگی و فرسودگی در حرفه های گوناگون را می توان به تفاوت آنها و متفاوت بودن میزان تنش در حرفه ها دانست . از میان کارکنان خدمات بهداشتی و بهزیستی ، حرفه مددکاری نسبت به سایر گروه ها در معرض تنیدگی قابل ملاحظه فراردارد. این در حالی است که باقی ماندن تنیدگی ، احتمال کناره گیری عاطفی و فرسودگی شغلی را در پی دارد. فرسودگی شغلی یک نشانگان روانشناختی شامل خستکی هیجانی ، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی می باشد، که در نمونه موردمطالعه  مشاهده قرار شد.

منابع مورد مطالعه

1. ساراسون، ایروین جی. ساراسون، باربارا آر. روانشناسی مرضی، مترجم، بهمن نجاریان و همکاران(۱۳۷۱)، جلد اول، چاپ اول، تهران، رشد.
2. فولاد بند، فرزانه(۱۳۸۵)خستگی شغلی، علل و راه حل، هفته نامه سلامت، شماره صدو شش، سال سوم، صفحه ۸.
3. باقری یزدی، عباس (۱۳۷۳). بررسی همه گیرشناسی اختلالات روانی در مناطق روستایی میبد یزد. پایان نامه کارشناسی ارشد. انستیتوی روانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران.

منابع انگلیسی

Derogatis,L.R., Lipman, R.S., & Coviol.(1973). SCL-90: an outpatient Psychiatric rating scale preliminary report. Psychopharmacology Bulletin.9.13-27

Frevedenberger(1975). The staff burnout syndrome in alternative institution. Psychothrapy: theory, Research & Practice.1(12)

فرسودگی شغلی در حرفه مددکاری اجتماعی و تاب آوری
وبسایت مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران
مجموعه رسانه های تخصصی مددکاری اجتماعی ایران