چرا تاب‌آوری در شرایط جنگ اهمیت دارد؟

چرا تاب‌آوری در شرایط جنگ اهمیت دارد؟

1. کاهش اثرات روانی مخرب مانند اضطراب، افسردگی، PTSD

2. افزایش توان بازگشت به زندگی عادی پس از بحران

3. حفظ انسجام خانوادگی و اجتماعی در شرایط متزلزل

4. کاهش خشونت‌های درون‌خانوادگی و اجتماعی ناشی از تنش

5. تداوم خدمات انسانی و حیاتی مثل آموزش، درمان، خدمات اجتماعی

مؤلفه‌های تاب‌آوری در دوران جنگ

۱. تاب‌آوری فردی

• توانایی مدیریت هیجانات و افکار منفی

• پذیرش واقعیت‌های دردناک

• امیدواری و نگاه آینده‌نگر

• استفاده از منابع درونی (مثل اعتقادات، ارزش‌ها، تجربه‌های گذشته)

۲. تاب‌آوری خانوادگی

• گفت‌وگوی همدلانه میان اعضای خانواده

• حمایت عاطفی والدین از کودکان

• حفظ نقش‌ها و کارکردهای خانواده حتی در آوارگی و پناهجویی

۳. تاب‌آوری اجتماعی

• وجود شبکه‌های حمایت اجتماعی (دوستان، اقوام، نهادهای مدنی)

• همبستگی میان مردم و کاهش انزوا

• مشارکت در فعالیت‌های جمعی مانند امدادرسانی یا آموزش

۴. تاب‌آوری نهادی

• خدمات به‌موقع روانی، اجتماعی، بهداشتی و تغذیه

• حمایت نهادهای مدنی، خیرین و سازمان‌های غیردولتی

• برنامه‌ریزی سیاست‌گذاران برای کاهش رنج و تقویت روحیه عمومی

راهکارهای ارتقاء تاب‌آوری در زمان جنگ

راهکارهای روانشناختی:

• آموزش مهارت‌های مقابله با استرس

• ایجاد فضای روان‌درمانی گروهی برای تخلیه هیجانی

• فراهم‌کردن دسترسی به خدمات مشاوره، حتی در پناهگاه‌ها و مناطق بحران‌زده

راهکارهای مددکاری اجتماعی:

• شناسایی گروه‌های در معرض خطر (کودکان بی‌سرپرست، زنان آسیب‌دیده، سالمندان)

• حمایت‌های معیشتی، بهداشتی و روانی

• تسهیل دسترسی به منابع حمایتی با زبان و فرهنگ محلی

راهکارهای جمعی و حکمرانی:

• رسانه‌های تاب‌آور برای امیدآفرینی و آگاهی‌بخشی

• بسیج اجتماعی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر

• برنامه‌ریزی دولت‌ها برای آموزش روانی‌اجتماعی پیش از بروز جنگ (پیشگیری از ترومای جمعی)

نقش رسانه‌ها در تقویت تاب‌آوری جنگی

رسانه‌های تخصصی مانند رسانه تاب‌آوری ایران می‌توانند نقش بی‌بدیلی در شرایط جنگی ایفا کنند.

این رسانه‌ها با انتشار محتوای آموزشی، تجربیات موفق جهانی، راهکارهای روانی و معرفی منابع حمایت اجتماعی، در تقویت تاب‌آوری مردم مؤثرند.

نمونه‌هایی از تاب‌آوری در جنگ‌های معاصر

• اوکراین (۲۰۲۲-۲۰۲۵): شبکه‌های حمایتی زنان، رسانه‌های امیدآفرین، حضور روانشناسان داوطلب

• سوریه (۲۰۱۱ به بعد): تشکیل مدارس غیررسمی در مناطق آواره‌نشین، خدمات خیریه و مددکاری اسلامی و محلی

• ایران در دوران دفاع مقدس: حضور مشاوران در جبهه‌ها، فعالیت‌ نهادهایی مانند بسیج، روایت‌گری مقاومت و امید

سخن پایانی

تاب‌آوری در شرایط جنگ یک ضرورت است، نه یک انتخاب. آمادگی روانی، حمایت اجتماعی، آموزش عمومی و حضور فعال مددکاران اجتماعی و مشاوران، می‌تواند بار روانی جنگ را کاهش داده و بستر بازگشت جامعه به حالت طبیعی را فراهم آورد.

اگر بخواهیم جامعه‌ای پایدار، انسانی و اخلاق‌مدار در شرایط جنگی داشته باشیم، باید تاب‌آوری را پیش از وقوع بحران نهادینه کنیم.