تاب آوری و پایداری

کارگروه مترجمین رسانه تاب آوری اجتماعی ایران

تاب آوری و پایداری: برای حفاظت و بازسازی جوامع و نهادها بر اساس یک سیستم انسان و محیط زیست که به طور فزاینده ای به هم پیوسته می باشند، باید مفاهیم تاب آوری و پایداری را پذیرفت (لیو و همکاران ۲۰۰۷).

این مفاهیم نتیجه درک این موضوع است که این سیستم ها طبیعتاً پویا و در هم تنیده هستند.

مفهوم پایداری

کمیسیون بروندلند در سال ۱۹۸۷ تأکید زیادی بر ایده پایداری داشت. پایداری به عنوان ظرفیت یک سیستم یا فعالیت انسانی برای برآوردن نیازهای نسل حاضر و در عین حال حفاظت از محیط زیست و منابع آن برای نسل های آینده تعریف می شود.

در نتیجه، فعالیت‌های پایدار آن‌هایی هستند که به محیط‌زیست یا منابع طبیعی آسیبی وارد نمی‌کنند یا آنها را تحلیل نمی‌برند.

هدف توسعه پایدار خدمت به نیازهای حال، بدون به خطر انداختن نیازهای نسل های آینده است.

پایداری با تاب آوری بالا و آسیب پذیریِ کم اندازه گیری می شود. به محض از بین رفتن تاب آوری، آسیب پذیری ظاهر می شود (هولینگ، ۱۹۹۵).

مفهوم تاب آوری

تاب آوری ظرفیت یک موجود زنده برای مقاومت در برابر شرایط چالش برانگیز یا بازیابی آن و همچنین ظرفیت یک اکوسیستم برای جذب شوک ها و بازگشت به حالت قبل از آشفتگی است (Walker et al. 2004).

پس از جذب اغتشاشات، ثبات معیاری است که نشان می دهد یک سیستم با چه سرعتی به حالت تعادل یا حالت عادی باز می گردد.

سیستم‌هایی با تاب آوری بالا اما پایداری کم ممکن است تغییرات قابل توجه و مکرری را در حین کار تجربه کنند، در حالی که سیستم‌های با پایداری بالا اما تاب آوری پایین ممکن است قبل از فروپاشیِ ناگهانی، حداقلِ تغییرات را در طول اختلالات تجربه کنند. تمرکز بر بازیابیِ سیستم به جای زمانِ بازیابی بسیار مهم است.

به گفته فولک و همکاران. (۲۰۰۳)، تعدادی از عوامل، از جمله اثراتِ از بالا به پایین (حذف گروه های عملکردی گونه ها و تنوع پاسخ آنها)، اثرات از پایین به بالا (تأثیر زباله و آلودگی بر اکوسیستم)، تغییرات آب و هوا، و تغییر در اندازه، فراوانی و طول مدت اختلالات، همگی به کاهش توانایی انسان در سازگاری اکوسیستم ها با تغییر در طول زمان کمک کرده است. آسیب پذیریِ اکوسیستم ها با از دست دادن تاب آوری ناشی از انسان افزایش می یابد.

تعاریف تاب آوری

تعاریف مختلفی برای تاب آوری وجود دارد. انعطاف‌پذیری فیزیکیِ سیستم‌های مقاوم در برابر خطر یا عدم سازگاری را توصیف می‌کند که حتی در شرایط استرس، ساختار و عملکرد خود را حفظ می‌کنند.

بنابه اظهارات سیکساس و برکس (۲۰۰۳: ۲۷۲)، “تاب آوری یک اکوسیستم ظرفیت آن برای جذب اختلالات در شرایطی است که فرآیندها و ساختار رفتاریِ خود را حفظ می کند.”

تاب آوری اکولوژیکی چیست؟

تاب آوری اکولوژیکی به عنوان میزان تغییری که یک اکوسیستم می تواند تجربه کند، در حالی که در همان رژیم باقی می ماند و ساختار، عملکرد و بازخوردهای یکسانی را حفظ می کند، تعریف می شود.

می توان آن را به عنوان توانایی خودسازماندهی، سازگاری و یادگیری و مقاومت در برابر اختلالات توصیف کرد.

«به طور کلی، تاب آوری یک سیستم به عنوان ظرفیت آن برای مقاومت در برابر آشفتگی، ظرفیت آن برای بازگشت به شرایط اولیه و ظرفیت آن برای انطباق با شرایط متغیر تعریف می‌شود.

مفهوم‌سازی تاب‌آوری اجتماعی

برای مفهوم‌سازی تاب‌آوری اجتماعی، این تعاریف را می‌توان برای سیستم‌های اجتماعی به کار برد.

طبق گفته آدگر (۲۰۰۰)، تاب آوری اجتماعی در سطح جامعه تعریف می شود تا سطح فردی. تاب آوری اجتماعی با سرمایه اجتماعی جوامع و خود جامعه مرتبط است.

تاب آوری اجتماعی به صورت نهادی تعیین شده است و از طریق شاخص هایی مانند تغییر نهادی، ساختار اقتصادی و تغییرات جمعیتی و نیز با مشاهده جنبه های مثبت و منفی طرد اجتماعی، حاشیه نشینی و سرمایه اجتماعی قابل بررسی می باشد.

جوامعی که به عوام وابسته هستند، مانند جوامع شبانی و عشایری، نمونه ای از تاب آوری اجتماعی هستند. این جوامع و آداب و رسوم آنها در دوران استعمار به عنوان “قبایل در حال ناپدید شدن” برچسب خورده بودند و از دریچه تکامل اجتماعی به آنها نگاه می شد. با این حال، این جوامع ظرفیت استثنایی برای جذب استرس اکولوژیکی و انطباق با شرایطِ در حال تغییر را نشان داده‌اند (کاووری ۲۰۰۵).

در جوامع وابسته به منابع، یا جوامعی که اساساً برای بقا به محیط فیزیکی و منابع خود وابسته هستند، به ویژه در معرض استرس ها و شوک های خارجی، از جمله تغییرات محیطی و همچنین تغییرات یا اختلالات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هستند، پیوندهای بین تاب آوری اجتماعی و اکولوژیکی کاملا مشهود است.

به عنوان مثال، O’Brien و همکاران. (۲۰۰۴) ادعا می کند که مناطق مختلف کشاورزی هند آسیب پذیری های متفاوتی را در نتیجه تغییرات آب و هوا و جهانی شدنِ اقتصاد نشان می دهند.

به طور کلی، بررسی اقداماتی که می تواند آسیب پذیری آنها را کاهش دهد و تاب آوری را با توجه به پیوستگیِ سیستم های اجتماعی- اکولوژیکی افزایش دهند، مفید خواهد بود.

چهار معیار برای تاب آوری اجتماعی توسط برکس و همکاران توصیف شد. (۲۰۰۳: ۳۵۴-۳۵۵):

الف) عادت کردن به تغییر و عدم اطمینان
ب) پرورش تنوع برای سازماندهیِ مجدد – پرورش حافظه بوم شناختی، حفاظت از حافظه اجتماعی
ج) ترکیب انواع مختلف دانش برای یادگیری
د) ایجاد فرصت برای خودسازماندهی

فولک (۲۰۰۶) همچنین تاب آوری را به عنوان مجموعه ای از فرآیندها برای یادگیری، سازگاری و نوآوری می داند که همگی به پایداری بیشتر سیستم های اجتماعی و بوم شناختی کمک می کنند.

به عنوان گامی حیاتی به سوی توسعه پایدار، بررسی بیشتر تاب آوری به عنوان ظرفیت یادگیری از تغییرات، ظرفیت بازیابی و اصلاح، و نقش افراد و نهادها در آن مهم است.

با توجه به اینکه سیستم‌های اجتماعی- اکولوژیکی دارای مکانیسم‌های کمی هستند که به آن‌ها ظرفیت بقا می بخشد، ولی همچنان مستعد تأثیرات انسانی و تغییرات محیطی هستند.

این مبحث فرد را وادار می‌سازد تا تلاش‌های لازم جهت پایداری را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد.

هنوز مشخص نیست که چگونه می توان توسعه پایدار را تضمین کرد، موضوعی که قبلاً نیز به عنوان یک تناقض در شرایط شناخته شده است، بدون اینکه مرزهای سازگاری انسان و تاب آوری طبیعت را تحت فشار قرار دهیم.