فهرست عناوین
توانبخشی مبتنی بر جامعه و تاب آوری اجتماعی
توانبخشی مبتنی بر جامعه (CBR) یک رویکرد جامع و فراگیر برای ارتقاء حقوق و بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت و سایر گروه‌های آسیب‌پذیر در جوامعشان است. این رویکرد، با تمرکز بر مشارکت فعال جامعه و استفاده از منابع محلی، به طور مستقیم به افزایش تاب‌آوری جامعه کمک می‌کند. در واقع، CBR تنها به توانمندسازی افراد محدود نمی‌شود، بلکه با تقویت ساختارها و روابط اجتماعی، کل جامعه را برای مواجهه با چالش‌ها و بهبود پس از بحران‌ها آماده می‌سازد.
چگونه توانبخشی مبتنی بر جامعه به تاب‌آوری جامعه می‌انجامد؟
توانبخشی مبتنی بر جامعه از طریق مکانیسم‌های زیر به تقویت تاب‌آوری کلی یک جامعه کمک می‌کند:
تقویت شمول و کاهش تبعیض
-
- افزایش مشارکت اجتماعی: CBR با ادغام افراد دارای معلولیت در فعالیت‌های اجتماعی، آموزشی، شغلی و فرهنگی، موانع موجود را برطرف می‌کند. این مشارکت فعال، حس تعلق و ارزشمندی را در افراد تقویت می‌کند و باعث می‌شود آن‌ها به جای اینکه بار اضافی بر جامعه باشند، به منابعی ارزشمند برای آن تبدیل شوند.
- کاهش انگ و تبعیض: با افزایش آگاهی و تعامل بین افراد دارای معلولیت و سایر اعضای جامعه، نگرش‌های منفی و پیش‌داوری‌ها کاهش می‌یابد. این امر به ایجاد جامعه‌ای فراگیرتر و پذیراتر کمک می‌کند که در آن همه افراد، فارغ از توانایی‌هایشان، احساس امنیت و احترام داشته باشند. جامعه‌ای که کمتر دچار شکاف و تبعیض باشد، ذاتاً تاب‌آورتر است.
توانمندسازی افراد و خانواده‌ها
-
- افزایش مهارت‌ها و خودکفایی: CBR آموزش مهارت‌های زندگی، شغلی و اجتماعی را برای افراد دارای معلولیت و خانواده‌هایشان فراهم می‌کند. این توانمندسازی منجر به افزایش استقلال فردی و کاهش وابستگی به کمک‌های خارجی می‌شود. افراد توانمندتر، خودبه‌خود به ستون‌های قوی‌تری برای جامعه تبدیل می‌شوند.
- تقویت منابع داخلی: با آموزش خانواده‌ها برای مراقبت و توانبخشی در محیط خانه، بار از دوش سیستم‌های مراقبتی رسمی برداشته شده و منابع انسانی درونی جامعه (خانواده‌ها) تقویت می‌شوند. خانواده‌های قوی‌تر و آگاه‌تر، عناصر کلیدی یک جامعه تاب‌آور هستند.
توسعه شبکه‌های حمایتی اجتماعی
-
- ایجاد همبستگی: CBR به طور طبیعی شبکه‌های حمایتی را در سطح محلی فعال می‌کند. این شبکه‌ها می‌توانند شامل همسایگان، دوستان، سازمان‌های محلی و گروه‌های داوطلب باشند. در زمان بحران، این شبکه‌ها اولین خط دفاعی و کمک‌رسانی هستند و به جامعه اجازه می‌دهند تا به سرعت به نیازهای خود پاسخ دهد.
- تقویت سرمایه اجتماعی: مشارکت در فعالیت‌های CBR، اعتماد متقابل و همکاری را در بین اعضای جامعه افزایش می‌دهد که منجر به تقویت “سرمایه اجتماعی” می‌شود. جوامعی با سرمایه اجتماعی بالا، در برابر شوک‌ها و استرس‌ها مقاوم‌ترند و توانایی بیشتری در بسیج منابع برای حل مشکلات دارند.
استفاده بهینه از منابع محلی
-
- رویکرد خوداتکایی: CBR بر استفاده از منابع موجود در خود جامعه (چه انسانی و چه مادی) تاکید دارد. این امر باعث می‌شود که جامعه کمتر به کمک‌های بیرونی وابسته باشد و در مواجهه با بحران‌ها، بتواند با تکیه بر توانایی‌های خود به بهبود و بازسازی بپردازد.
- حل مسئله بومی: برنامه‌های CBR معمولاً با نیازهای خاص و شرایط فرهنگی هر جامعه بومی‌سازی می‌شوند. این رویکرد محلی، راه‌حل‌هایی پایدارتر و مؤثرتر را فراهم می‌کند که به بهترین وجه با چالش‌های منحصر به فرد آن جامعه مطابقت دارند.
ارتقاء سلامت عمومی و پیشگیری
-
- پیشگیری از معلولیت: CBR همچنین بر اقدامات پیشگیرانه برای کاهش بروز معلولیت‌ها تأکید دارد، مانند آموزش بهداشت، تغذیه و ایمنی. جامعه‌ای سالم‌تر، به طور کلی تاب‌آورتر است و منابع کمتری برای مدیریت مشکلات سلامت نیاز دارد.
- دسترسی به خدمات اولیه: با ادغام خدمات توانبخشی در سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی اولیه و سایر خدمات عمومی، دسترسی به این خدمات برای همه افراد، به ویژه در مناطق دورافتاده، افزایش می‌یابد. دسترسی گسترده به خدمات اساسی، به حفظ سلامت و کارایی جامعه کمک می‌کند.
در نتیجه، توانبخشی مبتنی بر جامعه با تمرکز بر توانمندسازی افراد، تقویت ساختارهای اجتماعی، و استفاده از پتانسیل‌های محلی، نه تنها کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت را بهبود می‌بخشد، بلکه با ایجاد جامعه‌ای فراگیر، مشارکت‌جو، خودکفا و متکی به روابط حمایتی قوی، به طور مستقیم به افزایش چشمگیر تاب‌آوری کل جامعه در برابر هرگونه چالش یا بحران منجر می‌شود. این رویکرد، نمونه‌ای عالی از چگونگی تبدیل چالش‌ها به فرصت‌هایی برای رشد و پایداری جمعی است.
