فهرست عناوین
رسانه‌های تاب‌آوری: مروری بر فعالیت‌ها، چالش‌ها و تمایز با تاب‌آوری رسانه‌ها
سیمین سرابی
در دنیای پیچیده و پرتلاطم امروز، مفهوم تاب‌آوری به عنوان توانایی مقابله با بحران‌ها و چالش‌ها و بازگشت به حالت تعادل، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مفهوم نه تنها در حوزه‌های فردی و اجتماعی، بلکه در سطح ملی و بین‌المللی نیز مورد توجه قرار گرفته است. رسانه‌ها به عنوان نهادهای تاثیرگذار در شکل‌دهی افکار عمومی، نقش مهمی در ارتقای تاب‌آوری جامعه ایفا می‌کنند.
اما درک صحیح تفاوت میان «رسانه‌های تاب‌آوری» که به طور خاص به موضوع تاب‌آوری می‌پردازند و «تاب‌آوری رسانه‌ها» که به توانایی خود رسانه‌ها در برابر بحران‌ها اشاره دارد، از چالش‌های اصلی در این زمینه است.
در این نوشتار، به بررسی فعالیت‌های رسانه‌های تاب‌آوری در کشورهای مختلف، موضوعات مورد بحث آن‌ها و دلایل عدم تفکیک این دو مفهوم خواهیم پرداخت.
فعالیت‌های رسانه‌های تاب‌آوری در کشورهای مختلف
رسانه‌های تاب‌آوری در کشورهای مختلف، با توجه به شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن‌ها، فعالیت‌های متنوعی را انجام می‌دهند. در برخی کشورها، این رسانه‌ها به صورت سازمان‌های غیرانتفاعی یا بخش‌هایی از سازمان‌های دولتی فعالیت می‌کنند و بر روی آموزش، آگاهی‌رسانی و ارائه راهکارهای عملی برای ارتقای تاب‌آوری جامعه تمرکز دارند.
در سایر کشورها، رسانه‌های تاب‌آوری به صورت برنامه‌های رادیویی، تلویزیونی، وب‌سایت‌ها و یا حتی کمپین‌های اجتماعی آنلاین فعالیت می‌کنند. برای مثال، در کشورهای پیشرفته، تمرکز بر آموزش مهارت‌های تاب‌آوری فردی و گروهی است، در حالی که در کشورهای در حال توسعه، تمرکز بر آموزش مقابله با بلایای طبیعی و بحران‌های اجتماعی بیشتر است.
علاوه بر این، برخی رسانه‌های تاب‌آوری به ارائه داستان‌های موفقیت‌آمیز افراد و جوامع در مواجهه با بحران‌ها می‌پردازند تا الگوهای موفق را به نمایش بگذارند و الهام‌بخش دیگران باشند.
موضوعات مورد بحث در رسانه‌های تاب‌آوری
موضوعات مورد بحث در رسانه‌های تاب‌آوری گسترده و متنوع هستند و شامل موارد زیر می‌شود:
- تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی: آموزش نحوه آمادگی و مقابله با زلزله، سیل، خشکسالی و سایر بلایای طبیعی.
- تاب‌آوری روانی: آموزش مهارت‌های مقابله با استرس، اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات روانی.
- تاب‌آوری اجتماعی: تقویت پیوندهای اجتماعی، افزایش مشارکت اجتماعی و ایجاد حس تعلق به جامعه.
- تاب‌آوری اقتصادی: آموزش مهارت‌های مالی، ایجاد کسب‌وکارهای پایدار و مقابله با مشکلات اقتصادی.
- تاب‌آوری زیست‌محیطی: آموزش حفاظت از محیط زیست و مقابله با تغییرات اقلیمی.
- تاب‌آوری در برابر بحران‌های سیاسی و اجتماعی: آموزش نحوه مقابله با ناآرامی‌های اجتماعی، جنگ و درگیری‌ها.
چالش‌های عدم تفکیک تاب‌آوری رسانه‌ها و رسانه‌های تاب‌آوری
عدم تفکیک میان این دو مفهوم، منجر به سردرگمی و ابهام در فهم نقش رسانه‌ها در ارتقای تاب‌آوری جامعه می‌شود.
بسیاری از افراد و حتی متخصصان، تاب‌آوری رسانه‌ها را با فعالیت‌های رسانه‌های تاب‌آوری اشتباه می‌گیرند.
تاب‌آوری رسانه‌ها به معنای توانایی رسانه‌ها در ادامه فعالیت‌های خود در شرایط بحرانی است، مانند توانایی روزنامه‌ها در انتشار اخبار در هنگام زلزله یا توانایی شبکه‌های تلویزیونی در پخش برنامه‌های خود در هنگام قطع برق. این مفهوم کاملا متفاوت از فعالیت‌های رسانه‌های تاب‌آوری است که به طور مستقیم بر ارتقای تاب‌آوری جامعه تمرکز دارند. عدم تفکیک این دو مفهوم، منجر به عدم سرمایه‌گذاری کافی در رسانه‌های تاب‌آوری و عدم توسعه آن‌ها می‌شود.
راهکارهای بهبود درک عمومی و تخصصی
برای رفع این مشکل، نیاز به اقدامات زیر است:
- آموزش و آگاهی‌رسانی: آموزش دقیق و جامع به عموم مردم و متخصصان در مورد تفاوت بین تاب‌آوری رسانه‌ها و رسانه‌های تاب‌آوری.
- ترویج پژوهش‌های علمی: انجام پژوهش‌های علمی بیشتر در مورد فعالیت‌های رسانه‌های تاب‌آوری و تاثیر آن‌ها بر جامعه.
- حمایت از رسانه‌های تاب‌آوری: حمایت مالی و معنوی از رسانه‌های تاب‌آوری توسط دولت و سازمان‌های مردم نهاد.
- ایجاد شبکه‌های همکاری: ایجاد شبکه‌های همکاری بین رسانه‌های تاب‌آوری در داخل و خارج از کشور.
نتیجه‌گیری
رسانه‌های تاب‌آوری نقش کلیدی در ارتقای تاب‌آوری جوامع ایفا می‌کنند. با این حال، عدم درک صحیح تفاوت میان تاب‌آوری رسانه‌ها و رسانه‌های تاب‌آوری، مانع از توسعه و پیشرفت این رسانه‌ها شده است.
با آموزش، پژوهش و حمایت از رسانه‌های تاب‌آوری، می‌توان به ارتقای تاب‌آوری جوامع در برابر بحران‌ها و چالش‌های مختلف کمک کرد.
باید به یاد داشت که تاب‌آوری جامعه یک هدف و رسانه های تاب‌آوری و تاب‌آوری رسانه‌ها ابزارهایی برای رسیدن به این هدف هستند و تفکیک درست این مفاهیم باعث کارایی بیشتر در رسیدن به هدف می‌شود.
