مددکاری اجتماعی چیست؟

مددکاری اجتماعی

اصول عدالت اجتماعی،حقوق بشر، مسئولیت جمعی و احترام به تفاوت ها جایگاه مرکزی برای مددکاری اجتماعی دارند. مددکاری اجتماعی با تکیه بر نظریات مددکاری اجتماعی، علوم اجتماعی، علوم انسانی و دانش بومی، افراد و ساختارها را در بررسی چالشهای زندگی و تقویت بهزیستی درگیر می کند”

نخستین ویژگی موجود در اکثر تعاریف از مددکاری اجتماعی، اینست که مددکاری اجتماعی را بعنوان “حرفه” معرفی می‌کند. از نظر محتوایی بین”حرفه” و “شغل” تفاوت وجود دارد. در تبیین حرفه می توان به این بسنده کرد که برای تصدی یک حرفه “دانستن” کافی نیست بلکه توانستن نیز لازم است.

روش های مددکاری اجتماعی

به‌ طور سنتی‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ به‌ سه‌ روش‌ تقسیم‌ شده‌ است‌. مددکاری‌ فردی‌ یا موردی‌، مددکاری‌ گروهی‌ و مددکاری جامعه ای. به‌ تازگی‌ این‌ حرفه‌ با توجه‌ به‌ مشابهت‌ موجود بین‌ سه‌ روش‌ فوق‌ از هر روش‌ به‌ طور کلی‌ به‌ عنوان‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ یاد می‌کند. از سوی‌ دیگر مددکاری‌ اجتماعی‌ را به‌ دو روش‌ مستقیم‌ و غیر مستقیم‌ کرده‌اند.

چگونگی روش های مستقیم و غیرمستقیم

در روش‌ مستقیم‌ مددکاران‌ اجتماعی‌ به‌ افراد کمک‌ می‌رسانند تا از عهده‌ مشکلات‌ روزمره‌ زندگی‌ چون‌ از دست‌ دادن‌ کار، مسائل‌ مربوط‌ به‌ ازدواج‌، طلاق‌، مشکلات‌ مربوط‌ به‌ انضباط‌ فرزندان‌، ترس‌ از شکست‌، نداشتن‌ عزت‌ نفس‌، تعارض‌ با همسایگان‌، با کمبود امکانات‌ بر آینده‌ خدمات‌ مستقیم‌ مددکاری‌ شامل‌ فعالیت‌هایی‌ نظیر درمان‌، مشاوره‌ آموزش‌، خدمات‌ حمایتی‌، گردآوری‌ و ارائه‌ اطلاعات‌، ارجاع‌ یا توسعه‌ منابع‌ و امکانات‌ است‌.

هدف‌ مددکاران‌ اجتماعی‌ ارائه‌ خدمات‌ است‌ که‌ به‌ صورت‌ مستقیم‌ به‌ افراد گروه‌ها و خانواده‌ها عرضه‌ می‌گردد تا بتواند با مشکلات‌ غیرقابل‌ تغییر اجتماعی‌ سازگاری‌ پیدا نموده‌ آن‌ دسته‌ از مشکلاتی‌ را که‌ قابل‌ تغییر هستند از میان‌ بردارند یا تقلیل‌ دهند همچنین‌ در مواردی‌ که‌ کارکردهای‌ اجتماعی‌ مدنظر است‌ بتوانند به‌ رشد و کمال‌ دست‌ یابند. علاوه‌ بر این‌ اهمیت‌ فعالیت‌ مددکاران‌ اجتماعی‌ در تأثیرگذاری‌ بر گروه‌ها، سازمان‌ها، جوامع‌ و حتی‌ اجتماع‌ کمتر از ارائه‌ خدمات‌ فوق‌ نیست‌. به‌ این‌ صورت‌ که‌ تأثیر فعالیت‌های‌ مددکاران‌ بر نهادهای‌ فوق‌ موجب‌ طرح‌ برنامه‌های‌ اجتماعی‌ یاری‌دهنده‌ و نیز ایجاد محیطی‌ می‌گردد که‌ در آن‌ امکان‌ زندگی‌ رضایت‌بخش‌ و بارور برای‌ همه‌ افراد مهیا می‌گردد.

در این‌ رشته‌ در مقطع‌ کارشناسی‌ علاوه‌ بر آموزش‌ دروس‌ عمومی‌، دروس‌ پایه‌ و تخصصی‌ شامل‌ موارد زیر را می‌آموزند: مبانی‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ که‌ دانشجویان‌ را با رشته‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ آشنا می‌سازد مبانی‌ و خط‌ مشی‌های‌ رفاه‌ اجتماعی‌، مبانی‌ روان‌شناسی‌ جامعه‌شناسی‌، تغذیه‌ و بهداشت‌، مبانی‌ مدیریت‌ و امور اداری‌، ریاضیات‌ پایه‌ و آمار، رشد و آسیب‌پذیری‌، مبانی‌ و اصول‌ توانبخشی‌، مبانی‌ مردم‌شناسی‌، نظریه‌های‌ جامعه‌شناسی‌، اصول‌ مشاوره‌ و راهنمایی‌، مددکاری‌ فردی‌، روانشناسی‌ مرضی‌، جامعه‌شناسی‌ روستایی‌، تأمین‌ اجتماعی‌، مشاوره‌ ژنتیک‌، زبان‌ تخصصی‌ جامعه‌شناسی‌ شهری‌ و توسعه‌، روش‌شناسی‌ پژوهشی‌ در مددکاری‌ و …

این‌ رشته‌ دارای‌ ۲۴ واحد کارآموزی‌ می‌باشد که‌ از ترم‌ ۵ شروع‌ می‌شود و محل‌ کارآموزی‌ها در مراکز توانبخشی‌ روانی‌، مراکز تعلیم‌ و تربیت‌، مدارس‌، زندان‌ها، مراکز بازپروری‌ و… می‌باشد. ادامه‌ تحصیل‌ در رشته‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ ادامه‌ تحصیل‌ در این‌ رشته‌ در مقطع‌ کارشناسی‌ ارشد می‌باشد که‌ پذیرش‌ دانشجو در این‌ مقطع‌ در دانشگاه‌های‌ علوم‌ بهزیستی‌ و توانبخشی‌ تهران‌ و دانشگاه‌ علامه‌ طباطبایی‌ تهران‌ انجام‌ می‌شود.

ویدئو: معرفی رشته تحصیلی مددکاری اجتماعی

ویدئویی کوتاه از سلسله ویدئوهای مددکاری اجتماعی ایرانیان با موضوع معرفی رشته تحصیلی مددکاری اجتماعی با هدف ارتقاء کمّی و کیفیِ سطح آگاهی های عمومیِ داوطلبین کنکور سراسری به همت خانم پروانه خفتان (کارشناس ارشد مددکار اجتماعی و عضو شورای نویسندگان مددکاری اجتماعی ایرانیان) تهیه شده است منتشر می گردد. امید است مورد توجه مخاطبین مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران واقع گردد.

دانشگاههای مددکاری اجتماعی در ایران

رشته تحصیلی مددکاری اجتماعی در ایران، در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاههای وزارت علوم (دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه یزد، دانشگاه آزاد و دانشگاه علمی کاربردی، پیام نور و …) و دانشگاههای وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی (دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و علوم پزشکی اصفهان) تدریس می‌شود و پذیرش در این رشته در دانشگاههای دولتی از طریق برگزاری آزمون کنکور می‌باشد.

برخی از دانشگاههای دارای رشته مددکاری اجتماعی در ایران

موسس رشته مددکاری اجتماعی در ایران

مادر و مؤسس این رشته خانم سَتّاره فرمان فرماییان ۱۳۰۰ ش. ۱۳۹۱ ش) است در حال حاضر با توجه به تغییر سبک زندگی و افزایش آسیب های اجتماعی، نیاز به مددکاری خصوصا مددکاری اجتماع,ی احساس می شود و زنان در این زمینه نقش به سزایی داشتند به طوری که بیشتر از ۷۰ درصد مشاوران مددکاری اجتماعی را زنان تشکیل می دهند و فعالیت های مختلفی نیز در این زمینه انجام می دهند.

بیشتر بدانید: آشنایی کوتاه با ستاره فرمانفرماییان

مددکاری اجتماعی چیست؟

بعضی ها می گویند مددکاری اجتماعی یک علم است، و بعضی می گویند یک هنر است. ما معتقدیم که هر دو است. با این وجود، هنگامی که شما تبدیل به یک مددکار اجتماعی حرفه ای شدید، به سرعت متوجه می شوید که اکثر مردم تصور نسبتاً کمی دارند از آنچه مددکاران اجتماعی انجام می دهند و انواع شغل هایی که دارند. همچنین افسانه های زیادی مربوط به حرفه ی مددکاری اجتماعی وجود دارد.

مددکار اجتماعی کیست؟

مددکار اجتماعی به فردی یا افرادی اطلاق می گردد که دارای حداقل مدرک تخصیلی کارشناسی در رشته مددکاری اجتماعی باشند و برای ارائه خدمات تخصصی خود به افراد جامعه بعنوان مددکار اجتماعی در موسسات دولتی، خصوصی و یا سازمان مردم نهاد مشغول به فعالیت باشند.

مددکاران اجتماعی چه کار می کنند؟

اگر میخواهید یک تجربه جالب را امتحان کنید، از افرادی که می شناسید این سوال را بپرسید: «مددکاران اجتماعی چه کار می کنند؟» یکی از پاسخهای زیر بسیار معمول است: مددکاران اجتماعی «به مردم کمک می کنند»؛ آنها “با کودکان و خانواده های دچار مشکل، کار می کنند”؛ آنها “با افراد فقیر که در خیریه هستند کار می کنند”. در حالی که این پاسخ ها از لحاظ فنی درست هستند، این جواب ها به سختی به گزینه های موجود برای کسانی که علاقه مند به حرفه ی مددکاری اجتماعی هستند و دانش و مهارت های مورد نیاز برای انجام این کار، نزدیک هستند.

افسانه های مهم در مورد حرفه مددکاری اجتماعی

افسانه شماره یک

اکثر مددکاران اجتماعی توسط دولت استخدام می شوند.
واقعیت: اکثر مددکاران اجتماعی در بخش خصوصی کار می کنند؛ در سازمان های غیر انتفاعی، مراکز انتفاعی، سازمان های مذهبی، و بسیاری برای خودشان کار می کنند.

افسانه شماره دو

تمام مددکاران اجتماعی حقوق خیلی کمی دارند.
واقعیت: در حالی که درست است برخی از مددکاران اجتماعی حقوقی که دریافت می کنند کمتر از آن است که باید باشد،اما به بسیاری از مددکاران اجتماعی پرداخت خوبی می شود، به خصوص کسانی که سمت اداری یا نظارتی دارند.

افسانه شماره سه

تمام مددکاران اجتماعی مشاغل پر استرسی دارند.
واقعیت: اگرچه برخی از مددکاران اجتماعی مانند مددکاران محافظت از کودکان، مشاغل بسیار پراسترسی دارند، بسیاری از مددکاران اجتماعی مشاغلی هستند که تنش کمی دارند. با این حال، یک مهارت مهم برای یک مددکار اجتماعی، مراقبت از خود به منظور اجتناب از فرسودگی است

جهت دریافت متن کامل مقاله کلیک کنید.

آشنایی با حرفه مددکاری اجتماعی

حرفه های مددکاری اجتماعی نیز مانند سایر حرفه ها سهمی از چالش ها را دارند. در واقع، ویژگی هایی که مزایای مددکاری اجتماعی را منعکس می کنند، می تواند بزرگترین چالش های آن باشند. به عنوان مثال، همین ماهیت کار و تعامل با انسانها و سیستم های چندگانه می تواند شغلی در این حرفه را به چالش بکشد. چه یک مددکار اجتماعی با افراد، خانواده ها، گروه ها یا جوامع همکاری کند کمک به افرادی که مشکلات روانی، بهداشتی، اجتماعی یا مالی پیچیده و بغرنج دارند، بخشی از روز اوست.

این سرمایه گذاری در کمک به مردم، در عین حال سر و کار داشتن با سیستمی که در آن کار می کنند، می تواند از لحاظ احساسی تحلیل برنده باشد و گاهی منجر به ناامیدی از خود و / یا از مددجویان شود. ماهیت استرس زای این شغل بر اهمیت مطلق مراقبت از خود و زندگی شخصی و حرفه ای متعادل تأکید دارد. به همین ترتیب، کار با افرادی که دچار مشکل یا ناپایداری هستند، همچنین به ایمنی بعنوان یک مسئله حیاتی اشاره دارد که باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. سر و کار داشتن با مشکلات اخلاقی مرتبط با کمک به افراد نیز ممکن است  بویژه دشوار باشد.

علاوه بر این، طبیعتِ همیشه در حال تغییرِ مددکاری اجتماعی، نیازمند آن است که یک مددکار اجتماعی بتواند با ادبیات موجود در رابطه با دانش، مهارت ها، سیاست ها و برنامه های حاضر به روز باشد تا بتواند موثر واقع بشود.

این نیاز به زمان و تلاش بیشتری در تحصیل، آموزش، و دیگر تلاش های توسعه حرفه ای دارد. با این حال، باید مراقب باشید که دچار سندرم مددکار اجتماعی کامل  نشوید. هیچ مددکار اجتماعی کامل وجود ندارد – همه ما اشتباهاتی انجام می دهیم که از آنها یاد می گیریم که بهتر شویم. به همین ترتیب، هنگامی که یک مددکار اجتماعی مجبور است در یک حوزه خاص تخصص داشته باشد، می تواند چالش برانگیز باشد، با دانستن اینکه مردم مشکلات همزمانی را تجربه می کنند.

همانند سایر حرفه های یاری دهنده مانند تدریس و پرستاری، مددکاری اجتماعی به حمایت از احترام به عنوان یک حرفه و عدالت در جبران خسارت ادامه می دهد. از آنجا که چنین تغییراتی گاهی آهسته است، ضروری است که صبور باشیم و همچنان به جلو حرکت کنیم.

جهت دریافت متن کامل مقاله کلیک کنید.

هفده زمینه فعالیت مددکاران اجتماعی

مدیریت مورد

مددکاران در این زمینه می توانند در بسترهایی مختلفی از حوزه سالخوردگان گرفته تا مهاجران و پناهندگان در تمامی بخش ها خدمات رسانی کنند. مدیران متخصص، برنامه ریزی و نظارت بر خدمات برای مشتری را بر عهده داشته که همراه با حمایت مستمر است.

رفاه کودکان

مددکاران متمرکز بر این حوزه، به دنبال تامین سلامت و ثبات کودکان و کمک به توانمندسازی خانواده های آن ها هستند. مددکاران هنگام همکاری با نهاد های رفاه کودکان به حمایت در سطوح اجتماعی و اقتصادی، ایجاد ارتباط با معلمان، اجرای قانون، کمک گرفتن از پزشکان متخصص و سایر موارد می پردازند.

مددکار اجتماعی بالینی

مددکاران دارای مدرک در این زمینه متمرکز بر ارزیابی، تشخیص، درمان و پیش گیری از بیماری های روانشناختی و موضوعات عاطفی و رفتاری اشخاص هستند.

مددکار اجتماعی فعال در جامعه

چنین مددکارانی در تمامی سطوح خُرد، میانی و کلان جامعه فعالیت می کنند؛ در استخدام نهادهای استانی و محلی بوده و گاهی نیز با سازمان های غیر انتفاعی و مردم نهاد قرارداد می بندند.

مددکار اجتماعی فعال در اصلاح بزهکاران

کار این مددکاران کاهش تکرار جنایات با برگزاری کلاس ها و برنامه ریزی برای زندانیانی که در دوره توانبخشی خود به سر می برند و پرداختن به نگرانی های مرتبط با سلامت روان و رفتار آن هاست.

مددکار اجتماعی معلولین

از حقوق قانونی مددجوهای ناتوان باخبر بوده و با کمک نمودن به آن ها و خانواده هایشان در دریافت خدمات بهتر سعی در تسهیل استقلال چنین افرادی دارند.

مددکار اجتماعی حقوقدان

با قانون و سیستم های قضایی آشنایی داشته و به عنوان میانجی و مربی بین مددجو و سیستم های قضایی، قانون گذاران و اعضای عمومی عمل می کنند.

مددکار اجتماعی سالمندان

موضوعات و مسائل مرتبط با سالخوردگی را می دانند. از قانون و برنامه های اجتماعی که بر جامعه سالخوردگان تاثیر می گذارد مطلع بوده ؛ پس به مراقبت آن ها پرداخته و به موضوعات سلامت روان آن ها رسیدگی کرده و مدیریت مورد را اجرا می نمایند.

مددکار اجتماعی پزشکی

با پشتیبانی از بیماران و خانواده هایشان، در مراقبت آن ها در محیط های پزشکی و بیمارستانی همکاری می کنند. همچنین به ارزیابی های اجتماعی-روانی، تحصیلات، اقدام در زمان بحران و کمک به بیماران و خانواده ها در درک درمان و منابع در دسترس می پردازند.

مددکار اجتماعی سلامت روان

ارزیابی، تشخیص، درمان و پیشگیری از مسائل روانی، عاطفی و رفتاری اشخاص به عهده مددکار بوده و نقشی حیاتی را در سلامت روان و رفاه جامعه ایفا می کنند.

مددکار اجتماعی بین المللی

فعالیت انسان دوستانه این افراد فرای مرزهای ملی شان بوده و با بسیاری از فرهنگ ها و زبان ها و رویکرد های داخلی مددکاری سایر کشورها آشنایی دارند.

مددکار اجتماعی نظامی

وظیفه مددکار اجتماعی، کار با سربازان، رزمندگان و بازنشسته های نظامی و خانواده هایشان و درک فرهنگ نظامی و تامین خدمات برای رسیدگی به مسائل روانی و رفتاری نظامیان است.

مددکار اجتماعی روانپزشکی

حامی بیمارانی که از افسردگی، اضطراب شدید، روان پریشی و اختلالات ناشی از مصرف مواد و سایر موارد رنج می برند.

مددکار اجتماعی حوزه سلامت عمومی

پل ارتباطی بین مددکاری و سلامت عمومی که از دانش بالینی و اجتماعی خود جهت بهبود سلامت عمومی استفاده می کند.

مددکار مدارس

فعال در حوزه نوجوانان که این امر با همکاری با مدارس و والدین آن ها جهت موفقیت تحصیلی در دروس دانش آموزان امکان پذیر است.

مددکار اجتماعی حوزه اعتیاد

آموزش دیده اند تا با معتادینی که از مشکلات روانی و اعتیاد خود رنج می برند کار کنند. روش های رایج مورد استفاده مددکاران، درمان فردی و گروهی و مداخل۰۰ه در زمان بحران است.

مددکار اجتماعی حوزه آسیب های روانی

متمرکز بر روش های آگاه از آسیب روانی، که با اقدام در سطوح خُرد و میانی با همه اقشار کار می کند.

وظایف مددکاران اجتماعی

تمامی اشخاص فعال در حوزه مددکاری اجتماعی به افراد مختلف در غلبه بر شرایط سخت زندگی شان کمک می کنند. اکثریت افرادی که در مددکاری فعالیت و با افراد، خانواده ها و گروه های کوچک سر و کار دارند به دیگران می آموزند که چگونه با توانمندسازی خود و با استفاده از خدمات اجتماعی فراهم شده توسط نهاد های دولتی و غیر انتفاعی از مشکلات گذشته خود عبور کنند. می توان گفت که مددکاران نیمی مشاور و نیمی تسهیلگر برای مساعدت به مددجویان می باشند. بسیاری از مددکاران نقش وکیل مدافع را بر عهده داشته که دولت ها را به تغییر قوانین آسیب زا وادار، از برنامه های مساعدت دولتی حمایت کرده و شروع به ایجاد نهاد های غیر انتفاعی جدید نموده و در کمک به افراد در شرایط دشوار ابتکار عمل دارند.

بیش از ۱۰۰ سال است که مددکاران در سراسر دنیا در پیشرفت های اجتماعی نقش داشته اند. مددکاران در پرداختن به موضوعات اشاره شده در زیر و بهبود این موارد کمک حال بوده اند:

حقوق مدنی

مددکاران در خط مقدم جنبش حقوق مدنی دهه ۱۹۶۰ قرار داشته و نقش فعالی را در تامین و حفظ حقوق افراد بدون در نظر گرفتن نژاد، جنسیت، مذهب و گرایش جنسی ایفا نموده اند. یک مددکار می داند که تبعیض به طور قابل توجهی بر توانایی پیشرفت و موفقیت فرد و خانواده اش تاثیر می گذارد و پایان دادن به این تبعیض گام مهمی در اطمینان دادن به افراد در دسترسی به منابع مورد نیاز و فرصت های برابر است.

حقوق کارگران

مددکاران می بینند که اشتغال –یا فقدان آن- باعث ایجاد استرس ناتوان کننده و سایر مشکلات در زندگی افراد می گردد. برای کاهش و تخفیف بدترین این مشکلات، مددکاران بازیگران کلیدی در اصلاح قوانین کار و اجرای برنامه های طراحی شده برای کمک به غلبه بر مشکلات افراد به خاطر از دست دادن شغل شان هستند. چندی از برنامه هایی که مددکاران در ایجاد و اجرای آن ها کوشش کرده اند شامل بیمه بیکاری، حقوق معلولین، پرداخت غرامت به کارگران و تامین اجتماعی بوده است.

ناراحتی روانی

رنج بردن از ناراحتی روانی منجر به بستری افراد در آسایشگاه های روانی می گردد که البته در گذشته بیماران به ندرت تحت درمان انسانی و دلسوزانه قرار داشتند. مددکاران در این زمینه نیز ورود کرده و نه تنها نحوه رفتار با بیمار روانی، بلکه نحوه درک ما از این بیماری را نیز تغییر داده و به مبارزه برای اصلاح سیستم سلامت و ننگ زدایی از چنین بیماری ای به پا خاسته اند. تلاش های مددکاران، خدمات مرتبط با سلامت روان را دلسوزانه تر ساخته و تضمین کرده است که آن خدمات متمرکز بر کمک به افراد برای داشتن زندگی ای پربار باشند.

فقر

در حالی که دنیا به طور کامل به فقر پایان نداده است، مددکاران نیروی محرک در توسعه و پیشرفت برنامه های طراحی شده جهت محدود کردن مخرب ترین اثرات فقر بوده اند. در نتیجه مددکاران اجتماعی در اجرا و پیشرفت برنامه ها شامل کمک ها و مراقبت های پزشکی سودمند بوده که باعث گسترش دسترسی افراد به مراقبت های بهداشتی شده و اطمینان داده اند که هزینه های درمان، توانایی فرد را -در موفقیت و پیشرفت در زندگی اش- تحت تاثیر قرار ندهد.

سوء استفاده از کودکان و اهمال کاری

در ایالات متحده، مددکاران نقشی حیاتی را در سیستم خدمات پشتیبان هر ایالت برای حمایت از کودکان ایفا می کنند. به همین دلیل آن ها طلایه داران پرداختن به موضوعات مربوط به سوء استفاده از کودکان بوده و در توسعه و اجرای قوانین و روش های حمایت از کودکان تاثیر گذار بوده اند.

مصرف مواد مخدر

قبل از هر چیز مددکاران اغلب می بایست به افراد در غلبه بر مصرف مواد و مشروبات الکلی کمک کنند تا موضوعاتی چون نزاع خانوادگی، جرم و بزه، و شکست تحصیلی. در چنین زمانی مددکار مدافعی قدرتمند برای برنامه های درمانی بوده و در بخش سلامت عمومی دارای ابتکار عمل می باشد.

چیستی و چرایی مددکاری اجتماعی

شکل گیری مددکاری اجتماعی ریشه در تلاش های داوطلبانه در اواخر قرن نوزدهم در اروپا و آمریکای شمالی دارد که موضوع فقر و سایر مسائل اجتماعی در جامعه ای که اقتصاد در حال شکوفایی بود به عنوان یک پارادوکس اصلی خطاب قرار داده شد و به مرور این تلاش های داوطلبانه شکل علمی و حرفه ای پیدا کرد تا جایی که در دهه ۱۹۳۰ مددکاری اجتماعی توانست جایگاه حرفه ای خود را پیدا کند.

مددکاری اجتماعی یک حرفه مبتنی بر عمل و یک رشته دانشگاهی است که بر اساس نظریه های مددکاری اجتماعی، علوم اجتماعی و سایر علوم انسانی است. مرزهای دانش مددکاری اجتماعی بر اساس اقدامات پژوهش محور Practice-informed Research و پژوهش های اقدام محور Research-informed Practice قابل توسعه است، از همین رو شورای آموزشی مددکاری اجتماعی CSWE یکی از صلاحیت های حرفه ای مددکاران اجتماعی را مهارت در انجام پژوهش معرفی کرده است، بدین معنی که نه تنها مددکاران اجتماعی لازم است در هر حوزه ای که فعالیت می کنند از آخرین پژوهش های انجام شده در آن حوزه مطلع شوند، بلکه شایسته است که اقدامات پژوهشی نیز در حیطه فعالیت خود انجام دهند.

از سویی مددکاران اجتماعی زمانی می توانند عملکرد خود را حرفه ای و خوب (Good Practice) ارزیابی کنند که این عملکرد بر اساس دانش(knowledge)، مهارت ها، مجموعه ارزش ها و استاندارهای اخلاقی و فرایندهای عاطفی و شناختی باشد، در این صورت است که اساساً فعالیت های آن ها اعتبار حرفه ای می یابد، به عنوان نمونه از پایه های مهم مددکاری اجتماعی حقوق بشر است، از همین رو “رویکرد نقاط قوت” جایگاه شایسته ای در این حرفه دارد و بر اساس این حرفه مددکاران اجتماعی مراجعین را افرادی مدبر، انعطاف پذیر و دارای ظرفیت می بینند، همچنین اصول احترام به ارزش ذاتی انسان ها، عدالت اجتماعی و فردی سازی برای مددکاران اجتماعی از اهمیت خاصی برخوردار است.

هدف اصلی مددکاری اجتماعی

هدف اصلی مددکاری اجتماعی بهبود سلامت و رفاه اجتماعی، کاهش فقر و محرومیت اجتماعی، تلاش در جهت از بین رفتن ستم در جمعیت در معرض خطر با استفاده از تعیین کننده های اجتماعی است، بنابراین این حرفه مسائل اجتماعی، حل تعارض های بین فردی، نیازهای انسانی و سایر موضوع های اجتماعی را مخاطب قرار می دهد. مددکاران اجتماعی افراد و جوامع را درگیر می کنند تا به چالش های زندگی و وقایع تروماتیک پاسخ داده تا بتوانند تغییر و تاب آوری را ایجاد کنند. همچنین مددکاران اجتماعی با سایر نهادها همکاری می کنند تا زمینه را برای بهبود شرایط، و فرصت هایی برای رشد، بهبود و توسعه فردی فراهم کنند.

در حال حاضر مددکاری اجتماعی در ایران در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری آموزش داده می شود و یکی از دوران گذار مهم خود را طی می کند، به گونه ای که هویت حرفه ای و علمی آن شکل و قوام عمیق تری را پیدا می کند از همین رو شایسته است که مددکاران اجتماعی با درایت و سنجیدگی بر روندهای تاثیر گذار بر رشد حرفه ای در ایران که تعمق و عمل کنند.

اشتغال فارغ التحصیلان رشته مددکاری اجتماعی

بسته به مقطع تحصیلی فرد و شهر محل سکونتش وضعیت بازار کار فارغ التحصیلان این رشته متفاوت می‌باشد. مددکاران اجتماعی می‌تواند در بخش دولتی مانند استانداری، فرمانداری، مدارس، بیمارستانها، دادگاهها، زندانها و در بخش خصوصی و سازمانهای مردم نهاد مانند کلینیک‌های مشاوره، مراکز خدمات بهزیستی مثبت زندگی، مراکز نگهداری سالمندان مشغول به فعالیت شوند. اما آنچه در ایران باعث دلسردی فارغ التحصیلان رشته مددکاری اجتماعی در ایران شده شرایط احزار پست مددکاری اجتماعی در بسیاری از آزمونهای بخش دولتی و خصوصی می‌باشد که به جز مددکاران اجتماعی، سایر رشته های یاورانه مانند مشاوران و روانشناسان نیز می‌تواند در آزمونهای استخدامی مددکاری اجتماعی شرکت کنند و هم کنون بیش از نیمی از پست های مددکاری اجتماعی در بخش های دولتی و خصوصی توسط فارغ التحصیلان غیر رشته مددکاری اجتماعی اشغال شده است.

منشور اخلاقی بین المللی مددکاران اجتماعی

در گردهمایی عمومی فدراسیون بین المللی مددکاران اجتماعی در سن ژان پورتوریکو در ۱۰ جولای ۱۹۷۶، نمایندگان یک منشور اخلاقی بین المللی را برای مددکار اجتماعی حرفه ای پذیرفتند که به شرح زیر است:

مددکار اجتماعی به اشکال مختلف از بشر دوستی، مذهب، آرمانها و فلسفه های دمکراتیک ریشه می گیرد و برای برآوردن نیازهای انسانی برخاسته از کنش متقابل فردی- اجتماعی کاربرد جهانی دارد و برای توسعه توان انسانی است.

اصول

• هر انسانی گذشته از نژاد، جنسیت، سن، اعتقادات و شرایط اجتماعی، اقتصادی یا کمک به اجتماع، ارزش یگانه ای دارد.
• هر فردی حق تحقق خویشتن و کمال را به درجه ای دارد که به این حق حق دی گران تجاوز نکند.
• هر جامعه ای گذشته از شکلش، باید وظیفه فراهم کردن حداکثر مزایا را برای تمام اعضای انجام دهد.
• مددکار اجتماع حرفه ای مسئولیت دارد خود را به دانش علمی و منظم ومهارت مجهز کند و به افراد، گروه ها، جوامع واجتماعات، در پیشرفت شان و حل تضادهای فردی،اجتماعی و پیامدهایشان کمک کند.
• مددکار اجتماعی حرفه ای یک تعهد اولیه و اصلی برای موضوع خدمت دارد که باید بر اهداف و بینش های مبتنی بر نفع شخصی پیش بگیرد.

استانداردهای رفتار اخلاقی عمومی

• جستجو و فهمیدن ارزش هر فرد و عناصری که رفتار و خدمت مورد نیاز را تعیین می کند.
• تقویت و گسترش ارزش ها، دانش و روش شناسی حرفه ای و تصفیه کردن حرفه از هر رفتاری که به کارکرد حرفه ای صدمه می زند.
• تصریح کردن تمام اظهارات یا اقدامات عمومی بر مبنای شخصی و یا به عنوان نماینده انجمن موسسه یا سازمان حرفه ای.
• شناخت محدودیت های شخصی و حرفه ای و تشویق کردن بهره برداری از تمام دانش ها و مهارت های مربوط به حرفه و کاربرد روش های علمی لازم.
• کمک کردن به تخصص حرفه ای برای توسعه حفظ خط مشی ها و برنامه ریزی های صحیح و مناسب برای بهتر کردن کیفیت زندگی در هر اجتماعی.
• شناسایی و تفسیر نیازهای اجتماعی و همچنین مبنا و ماهیت مشکلات اجتماعی، فردی، گروهی، جامعه ای، ملی، بین المللی و نیز عملکرد حرفه مددکاری اجتماعی.

نسبت به مددجویان

• رعایت حق مددجوبرای یک رابطه مبتنی بر اعتماد متقابل، پوشیدگی و رازداری و استفاده مسئولانه ازاطلاعات جمع آوری و دادن اطلاعات و داده ها فقط به کارکرد حرفه ای مربوط خواهد شد.که با آگاهی مددجو و بر حسب ضرورت و سودمندی انجام می شود. هیچ اطلاعاتی بدون آگاهی قبلی و رضایت آگاهانۀ مددجو منتشر نخواهد شد مگر در جایی که مددجو نتواند مسئول باشد یا ممکن است دیگران به طور جدی در خطر باشند.
• شناختن و رعایت کردن اهداف و مسئولیت های فردی و تفاوت های مددجویان.
  خدمت حرفه ای در داخل حوزه عمل موسسه ومحیط اجتماعی مددجویان به آ نها کمک خواهد کرد تابرای اقدامات شخص، مسئولیت به عهده بگیرند و به تمام مددجویان با علاقه یکسان کمک می کند، در جایی که خدمت حرفه ای تحت چنین شرایطی نتواند فراهم شود، بنابراین مددجو باید به طریقی آگاه شود که آزادی عمل مددجو به خودش واگذار شده است.
• کمک به مددجو (فرد، گروه، جامعه یا اجتماع) برای حصول کمال و تحقق بخشیدن و حداکثر توانمندی در چهارچوب محدودیت حقوق مساوی برای دیگران. خدمت براساس کمک کردن به مددجویان نهاده خواهد شد تا رابطۀ حرفه ای را بفهمند و آن را برای پیشبرد علایق و منبع شروع خود به کاربرد.

مربوط به موسسات و سازمان ها

• کارکردن یا همکاری با موسسات و سازمان هایی که خط مشی، رویه و عملیات شان به طرف ارائه خدمات متناسب جهت گیری شده اند و تشویق فعالیت حرفه ای موافق با منشور اخلاقی.
• اجرای مسئولانه وظایف و اهداف بیان شده موسسه یا سازمان و کمک به توسعه خط مشی و رویه های شایسته ومناسب وفعالیت برای به دست آوردن بهترین استانداردهای ممکن خدمتی.
• نگهداشتن مسئولیت نهایی برای مددجو شروع کردن تغییرات مطلوب در خط مشی ها، رویه ها و اقدام از طریق کانال های مناسب سازمان ها وموسسه ای.اگر چاره جویی های ضروری از طریق این کانال ها حاصل نشد، باید درخواست های مقتضی را از مقامات بالاتر یا جامعه وسیع تر مربوطه آغاز کرد.
• مطمئن کردن پاسخگویی حرفه ای به مددجو و جامعه برای کارآیی و تأثیر از طریق بررسی دوره ای مشکلات مددجو، موسسه وسازمان عمل کرد.

نسبت به همکاران

• رعایت آموزش و نقش اجرایی همکاران ودیگر افراد حرفه ای برای وسعت دادن کامل همکاری ضروری که خدمت مؤثر را تقویت کرد.
• رعایت تفاوت های فکری و عملی همکاران و دیگر افراد حرفه ای و بیان انتقادات از طریق کانالهای مقتضی و در یک روش مسئولانه.
• ترویج و مشارکت در فرصت ها برای دانش، تجربه و ایده آل ها با تمام همکاران حرفه ای و داوطلبان به منظور بهبود و اعتبار دو جانبه.
• آوردن هر گونه تخلفاتی در مورد مصلحت مددجو یا اصول اخلاقی و استانداردهای حرفه ای در توجه هیأت های صالحه و دفاع از همکاران علیه اقدامات نا عادلانه.

مربوط به حرفه

• حفظ ارزش ها، دانش و روش شناسی حرفه وکمک به تصریح و بهبودشان
• تقویت استاندارهای حرفه ای عمل و تلاش برای پیشرفت شان
• دفاع از حرفه علیه انتقالات ناعادلانه و تلاش برای افزایش اطمینان در ضرورت عملکرد حرفه ای
• تشویق نگرش ها و روش شناسی های جدید و مورد نیاز برای پاسخ دادن به نیازهای جدید و موجود.

تعریف جهانی مددکاری اجتماعی

“مددکاری اجتماعی یک حرفه کاربردی و رشته تحصیلی دانشگاهی است که توسعه و تغییر اجتماعی، انسجام اجتماعی و توانمندسازی و آزادسازی افراد را تسهیل می کند. اصول عدالت اجتماعی، حقوق بشر، مسئولیت جمعی و احترام به تفاوتها (diversities) در مددکاری اجتماعی اساسی اند. مددکاری اجتماعی، با تکیه بر علوم اجتماعی، علوم انسانی و دانش بومی، افراد و ساختارها را در مقابله با چالشهای زندگی و ارتقاء رفاه و بهزیستی درگیر می کند.”

Global Definition of the Social Work Profession

“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change and development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people. Principles of social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social work.  Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social work engages people and structures to address life challenges and enhance wellbeing. The above definition may be amplified at national and/or regional levels”

مددکاری اجتماعی نوین از عوامل مهم توسعه و تغییر اجتماعی

اما آنچه امروزه در حل مسائل و مشکلات افراد، گروهها و جوامع باید به آن توجه داشت این است که حل مشکلات در سایه فعالیت تیم‌های حرفه‌ای و متخصص، برنامه های بومی علمی و قابل قبول از طرف مردم قابل تحقق است.

مددکاری اجتماعی نوین چگونه است؟

یکی از گروههای متخصص در حل مشکلات جامعه مددکاران اجتماعی هستند. مددکاران اجتماعی نوین به عنوان یکی از گروههای متخصص می‌توانند در حل بسیاری از مشکلات جامعه، نقش مشاوران کارآمد و موثر را برای برنامه‌ریزان و مدیران ارشد ایفاء نمایند.

مددکاران اجتماعی نوین افراد متخصص و توانمندی هستند که به علم روزِ حرفه مسلط می‌باشند و از قالب مددکاری اجتماعی سنتی و پای بندی به حمایت‌های صرفاً مالی و بازی کردن نقش واسطه بین خیرین و مراجع‌ها خارج شده‌اند و با ارتقاء سطح دانش و مهارت خود در پی ایجاد تغییر و توسعه اجتماعی و توانمند سازی افراد و جامعه می‌باشند و همواره در کنار مردم و برای رفع مشکلات آنان و رسیدن به تغییرات مطلوب اجتماعی در تلاش هستند.

مددکاران اجتماعی نوین چه می کنند؟

در مددکاری اجتماعی نوین، مددکار اجتماعی ضمن پیگیریِ برنامه های فوری برای پاسخگویی به نیازهای ضروریِ مراجع، به مراجع و خانواده وی به عنوان یک متخصص نگاه می‌کند و برای حل مشکلات افراد و گروههای مختلف و ایجاد تغییرات مطلوب علاوه بر توجه به تفاوتهای فردی، انجام پژوهش و بررسی‌های میدانی، راهکارهای پیشنهادی خود را با همفکری با گروههای مختلف متخصصین و افراد دارای مشکل تدوین و به مدیران عالی پیشنهاد می‌دهد.

تغییرات اجتماعی در مددکاری اجتماعی نوین

در مددکاری اجتماعی نوین برای تغییر و توسعه اجتماعی باید راهکارها و پیشنهادهای اجرایی از سطح مدیران پایین به سطح کلان (از پایین به بالا) جهت بررسی و ایجاد زمینه‌های لازم برای اجرا ارسال گردد.

در این راستا مددکاران اجتماعی باید از نقش اجراکننده محض دستورات و برنامه های مدیران رده بالا خارج شوند و با توجه به تجربه کاری و ارتباط روزانه با مردم و پژوهشهای میدانی و حضور مستمر در جامعه و ارتباط با گروه‌های هدف‌های مختلف و مطالعه پژوهشهای داخلی و خارجی برنامه ها و پیشنهادات اجرایی خود را به مدیران ارشد ارائه دهند و مدیران ارشد نیز باید رویه خود را عوض کنند و به مردم و مشکلات آنان گوش بدهند و برای برون رفت از وضعیت فعلی کشور از پتانسیل و توانمندی گروههای مختلف متخصصین و نخبگان استفاده کنند و در کنار آنان از مددکاران اجتماعی فعال در حوزه مختلف بخواهند با حضور در میان مردم رابط بسیار موثر و مفیدی برای انتقال مشکلات مردم و ارائه راهکارهای اجرایی پیشنهادی با همفکری و استفاده از تجربیات و تخصص‌های افراد جامعه باشند.

سخن آخر

در همین راستا تاکید می‌شود مددکاران اجتماعی در تلاش باشند تا از حالت کمک‌های خیرخواهانه و تعاریف سنتی حرفه و برگزاری همایش ها و کارگاهها بدون بازده کناره‌گیری کنند و در کنار مردم و با نگاه تخصصی خود به مشکلات جامعه با هدف توسعه و تغییرات اجتماعی مطلوب مشاوران خوبی برای مدیران باشند تا بتوانند با تدوین برنامه های علمی و عملی، بومی و متناسب با ویژگیهای هر گروه، و پیگیری مستمر برای اجرای صحیح این برنامه ها، همگام با متخصص سایر حوزه‌ها باعث تغییرات اجتماعی مطلوب و دسترسی آحاد جامعه به رفاه و تامین اجتماعی متناسب با شاخصهای جهانی شوند.