مددکاری اجتماعی و مُدارای اجتماعی

امروزه تقریباً همه ما شاهد برخوردها و تنش های کلامی و گاها جسمی افراد با یکدیگر در سطح شهرها هستیم. برخوردهایی چون بحث راننده تاکسی با مسافر، دعوای مغازه دار و مشتری یا حتی تنش هایی در روابط کارمندان و ارباب رجوع ها در ادارت دولتی و غیر دولتی. آنچه در نگاه اول به ذهن تماشگران این برخوردها و تنش ها خطور می کند کاهش سطح مدارای افراد جامعه می باشد. اگر چه این کاهش عوامل اجتماعی، خانوادگی و فردی متعددی دارد که می بایست در پژوهش های اجتماعی به آن پرداخته شود اما می توان شهرنشینی و مهاجرت و به تبع آن افزایش ارتباطات اجتماعی را به عنوان عوامل مهم در این زمینه دانست. شهرنشینی و مهاجرت روستاییان به شهرها که موجب خالی از سکنه شدن و یا ادغام تعدادی از روستاها در شهرها شد بعد از صنعتی شدن جوامع افزایش چشمگیری داشت. در کشورهای در حال توسعه ای چون ایران افزایش جمعیت و وجود امکانات به خصوص در کلان شهرها موجب مهاجرت های بی رویه و پدیده انفجار جمعیت شد. به گونه ای که بعضی از شهرها را با جمعیت های میلیونی مواجه نمود.

افزایش بی رویه جمعیت در کلان شهرهایی چون تهران با جمعیتی بالغ بر دوازده میلیون نفر موجب شکل گیری حاشیه ها و زاغه ها و افزایش خشونت، ترافیک، آلودگی و … شده است. ارتباطات گسترده افراد دارای فرهنگ های متنوع با یکدیگر و گمنامی اجتماعی بر کشمکش های بین نسلی، بی اعتمادی ناشی از فردگرایی و بسیاری از آسیب های اجتماعی اثر گذاشته است. این عوامل ارتباطات انسانی در سطح شهرها را تحت تأثیر قرار داده و بر واکنش افراد به تنش ها و بحران ها اثر می گذارد. با توجه به اینکه پایداری و توسعه یک شهر و جامعه در گرو ارتباط های منسجم، همکاری و همدلی اعضای یک جامعه و پاسخگویی مناسب آنان به بحران ها و تنش ها می باشد این عوامل می توانند بر روند توسعه شهر اثر گذاشته و آن را مختل نمایند. در این راستا عالمان اجتماعی به خصوص مددکاران اجتماعی به عنوان افراد متخصص که دارای ارتباطات گسترده ای با اعضای جامعه می باشند می توانند گام های موثری بردارند.

یکی از این گام ها را می توان پیشگیری و آموزش واکنش مناسب به بحران ها دانست. از محیط هایی که عالمان اجتماعی بر اهمیت آن در شکل گیری شخصیت افراد جامعه تأکید داشته و مددکاران می توانند با حضور فعال در آن به افزایش مدارای اجتماعی و مهارت های زندگی در نسل های آینده کمک نمایند مدارس می باشد. با توجه به اهمیت یادگیری در سنین کودکی و تأثیر آموزش و پرورش و مدارس در شکل گیری شخصیت دانش آموزان و برنامه های پیشگیری، این سازمان نیازمند حضور مددکاران اجتماعی می باشد. امروزه با توجه به گسترش آسیب های اجتماعی در مدارس چون حمل سلاح سرد توسط دانش آموزان، زد و خورد های جسمی، خودکشی دانش آموزان و … و ظهور آسیب های نوپدید همراه با گسترش ارتباطات حضوری و مجازی، افزایش مدارای اجتماعی در این قشر از جامعه و یادگیری واکنش های مناسب به شرایط بحرانی و تنش زا ضروری می نماید. مددکاران اجتماعی می توانند به عنوان افراد متخصص، برنامه های مناسبی را جهت افزایش مدارا و تاب آوری اجتماعی به صورت پیشگیری اولیه در مدارس اجرا نمایند. همانطور که در بسیاری از کشورها مانورهای زلزله جهت واکنش مناسب افراد در شرایط واقعی اجرا می شود برنامه های مربوط به مدارا و تاب آوری اجتماعی نیز می بایست در برنامه های پیشگیری قرار گیرند تا افراد قبل از برخورد با موقعیت تنش زا نحوه برخورد با آن را یاد گرفته باشند. مددکاران همچنین می توانند با شناسایی خانواده های آسیب دیده و آسیب پذیر برنامه های توانمندسازی و پیشگیری ثانویه را در دستور کار خود قرار دهند. به علاوه با توجه به مطرح بودن ارتباطات اجتماعی موثر و شبکه های حمایتی به عنوان مولفه های مدارای اجتماعی، مددکاران می توانند با توانایی در برقراری ارتباط با خانواده و وابستگان دانش آموزان علاوه بر شناسایی شبکه های حمایتی درون خانواده، خود به عنوان یک شبکه حمایتی در جهت افزایش مدارای اجتماعی دانش آموزان مطرح شوند.

همچنین لازم و ضروری است مددکاران اجتماعی پژوهش هایی در رابطه با شناسایی عوامل خانوادگی و فردی موثر بر کاهش مدارای اجتماعی و پیامدهای این کاهش انجام داده و نتایج این پژوهش ها را جهت برنامه ریزی بهتر در اختیار برنامه ریزان و سیاستمداران قرار دهند.

عذرا علی آبادی؛ مددکار اجتماعی
پایگاه اطلاع رسانی مددکاران اجتماعی ایران