تاب آوری شهری راه حلی هوشمندانه برای مقابله با بحران‌ها

نویسنده: دکتر جواد طلسچی یکتا؛ مدیر و موسس رسانه تاب آوری اجتماعی

تاب آوری شهری راه حلی هوشمندانه برای مقابله با بحران‌ها: مفهوم تاب آوری شهری در ارتباط با رویارویی با آسیب پذیری در یک اکوسیستم است.  این مقوله‌ی رفتاری، ظرفیت سازگاری با عوامل مخرب خارجی، رویارویی با آسیب پذیری و جلوگیری از خطرات را افزایش می‌دهد و اقدامات و روش‌های متعددی برای بهبود عملکرد سیستم‌ها در استرس‌های مکرر و تغییرات بلند مدت پیشنهاد می‌دهد.

اهمیت تاب آوری در شهر

وقتی یک فاجعه رخ می‌دهد، تنها دلیل آن نیروهای طبیعی نیستند بلکه نقص در برنامه ریزی و توسعه‌ شهری نیز اهمیت پیدا می‌کنند. سیاستمداران، برنامه ریزان شهری و جامعه‌ی کلی یک شهر تاب‌آور همگی در کاهش خطر فجایع شهری نقش دارند. تاب آوری شهری بر ضرورت استفاده از روش‌های هدفمند متناسب با محیط جهت بهبود کیفیت شبکه‌های فیزیکی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی شهر تاکید دارد.

در نتیجه تاب آوری شهری جوامع را به سمت پویایی و سازگاری با تغییرات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی سوق می‌دهد.  شیوع داستان‌های دروغین، حساسیت سیستم‌های شهری و  کمبود منابع همگی بر اهمیت تقویت این ویژگی رفتاری در شهروندان تاکید دارند.

اهداف مورد توجه در پروسه‌ی بهبود تاب آوری شهری

رویارویی با انواع تغییرات و بحران‌ها ضمن حفظ رشد و توسعه یک مسئله‌ی جدی است که به رسیدگی تاب آوری شهری نیاز دارد. تخریب اکوسیستم، آلودگی زیست محیطی، کمبود منابع، فقر، فجایع طبیعی و تغییرات اقلیمی، تخریب محیط زیست و بی‌عدالتی اجتماعی از چالش‌های قرن هستند که به توجه تاب آوری شهری نیاز دارند.

۱- تامین سیستم حمل و نقل عمومی منعطف و سازگار با محیط زیست جهت رویارویی با خطرات زیست محیطی، سلامت، اقتصادی و اجتماعی و ترویج یک شیوه‌ی زندگی هوشمندانه و سالم.

۲- برنامه ریزی شهری به منظور کاهش عدم تعادل و نابرابری های اجتماعی با بهبود دسترسی گسترده شهری و محلی به منابع گوناگون.

۳- ایجاد تناسب میان ویژگی های مورفولوژیکی، فضایی، و فرهنگی بافت های شهری و فضای عمومی با چالش های معاصر.

۴- رویارویی با فجایع متعدد طبیعی که پس زمینه‌ی آن‌ها تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین می‌باشد.

۵- رسیدگی به شوک‌ها و استرس‌های زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و چالش‌های شناخته و ناشناخته‌ی آینده‌ که تهدید کننده‌ی رفاه بلند مدت شهروندان هستند.

موانع بر سر راه ایجاد تاب آوری شهری

• ایجاد تغییرات شهری در عمل سخت است. میان مفاهیم تاب آوری در جوامع شهری و راه حل‌هایی که برای رسیدن به یک شهر تاب آور ارائه می‌شوند با آنچه در واقعیت در شهرها می‌گذرد یک دنیا فاصله وجود دارد.
• هزینه کردن اندک برای تحقیق و توسعه‌ی تجربی.
• تعداد زیاد تسهیلات عمومی و شهری که به نوسازی فوری نیاز دارند.

تاب آوری شهری باید به طور دقیق برای رسیدگی به یک هدف مشخص بهینه سازی شود. تنها این نوع استراتژی قادر به شناسایی موانع مسیر تاب آوری شهری است. در این روش مسئولین ساخت و توسعه‌ی انواع سیستم‌های شهری متناسب با نیازهای موجود را در اولویت قرار می‌دهند.

جمع بندی

فارغ از آن که هدف ایجاد تاب آوری فیزیکی در برابر فجایع طبیعی یا تاب آوری اقتصادی در مواقع بحرانی باشد، تاب آوری شهری به میزان بالای هماهنگی میان دولت و سازمان‌های گوناگون نیاز دارد. وجود محدودیت در ظرفیت، منابع و توانایی‌ برای مقابله بحران‌ها، همکاری دولت و بخش‌های متعدد با یکدیگر جهت تامین منابع مورد نیاز را ضروری می‌سازد.