رویکرد کاهش آسیب در زمینه اعتیاد

در بسیاری از کشورها به‌خصوص کشورهایی اروپایی مُدل سومی (در کنار کاهش عرضه و جُرم‌زدایی) برای سوءمصرف مواد رایج شده است، یعنی کاهش آسیب. کاهش آسیب به‌عنوان جایگزینی برای کاهش تولید –مبارزه شدید و فشار روی عوامل تولید- استراتژی کاهش تقاضا، درمان و پیشگیری ارائه‌شده است. این مُدل جایگزین می‌گوید «با اینکه ترک اعتیاد خوشایند است، اما هدف واقعی نیست». این رهیافت آسیب‌ها را از دو جنبه بررسی می‌کند. آسیب‌های به جامعه و آسیب‌های به مصرف‌کننده.

آسیب‌های موردنظر مرتبط با مسائل بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی که فرد، جامعه و به‌طورکلی اجتماع را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در بسیاری از موارد کاهش میزان مصرف، ممکن است یکی از مهم‌ترین اشکال کاهش آسیب باشد. در موارد دیگر تغییر روش مصرف ممکن است مؤثر باشد.

به نظر آلن مالات و همکاران (۱۹۹۳) کاهش آسیب درصدد ممانعت از مطرود شدن مصرف‌کنندگان است، زیرا وقتی مصرف‌کنندگان به حالت عادی برگردند، کارهای زیادی برای کنترل رفتارهای مخرب آن‌ها می‌توان انجام داد. باآنکه ترک هدف غایی است – که در شکل زیر نشان داده‌شده است – آن‌ها هر قدمی که این خطر را کاهش دهد ارزشمند می‌دانند.

شکل پیوستار خطر (آبادانسکی، ۲۰۰۴)

در سیاست کاهش آسیب تمرکز روی کاهش پیامد خطرناک مصرف مواد مخدر است تا کاهش خودمصرف. تأکید بر اقدامات کوچکی که آسیب را کاهش می‌دهد. به‌ عنوان‌ مثال مصرف درون‌رگی با برنامه مبادله سوزن امن‌تر می‌شود. مرحله بعد تشویق روش‌های سالم‌تر است. با جایگزین کردن متادون به‌جای مواد غیرقانونی و سنگین. بنابراین این رهیافت با تعدیل مواد مخدر در صورت امکان به‌ سوی ترک پیش می‌رود. رفتارهای خطرناک مرتبط با مواد مخدر هم می‌توان موضوع مطالعاتی باشد که به بررسی ایدز یا دیگر بیماری‌های مقاربتی می‌پردازد و در این حالت تمرکز کاهش آسیب فراوانی فعالیت‌های جنسی پرمخاطره با جایگزین فعالیت‌های کم‌خطر تک‌همسری و جلوگیری از بارداری خواهد بود.

فرشید خضری؛ مددکار اجتماعی و دانشجوی دکتری جامعه شناسی
پایگاه اطلاع رسانی مددکاران اجتماعی ایران