معنا و مفهوم تاب آوری
معنا و مفهوم واقعی تاب آوری اشتباه نشود!
یادداشت اختصاصی از دکتر جواد طلسچی یکتا
مددکار اجتماعی و پژوهشگر حوزه تاب آوری اجتماعی
تاب آوری ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه‌دار و توانایی در ترمیم خویشتن است. تاب آوری یعنی اینکه فرد بتواند قوام و سلامت روانشناسی خود را در مواجهه با سختی‌ها حفظ کند.
مبحث تاب آوری در سالهای اخیر بسیار مورد توجه محافل مختلف علمی، رسانه ای و پژوهشی قرار گرفته است، این در حالیست که تنوعات حوزه های مختلف مرتبط با تاب آوری آنقدر جالب توجه می نماید که کمتر نهاد و سازمانی بوده است که طی این سالها موضوع تاب آوری را در دستور کار خود قرار نداده باشد، اما با بررسی اجمالیِ میانگین این پرداختن ها به امر تاب آوری اینگونه استنباط می شود که نوع برخورد با مبحث تاب آوری از سوی تمامی مجموعه عواملی که بدان پرداخته اند به دو گونه کلی و متفاوت از هم ختم می گردد که هیچگونه ربطی به هم نداشته و ندارند، یک گروه خصوصا مجموعه های علمیِ آکادمیک دانشگاهی و پژوهشی به معنا و مفهوم واقعی تاب آوری پرداخته و می پردازند که نشان از فهم دقیق از این مبحث و تلاش آن مجموعه ها در جهت توسعه مفاهیم تاب آوری در ابعاد مختلف دارد اما در مقابل، گروه یا گروههایی دیگر با درک ناصحیح از مفاهیم تاب آوری و صرفا با تمرکز صِرف و ظاهری به واژه «تاب» صرفا به ارتقای تاب و تحمل و صبر و صبوری در مقابل دشواری های زندگی در ابعاد مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی می پردازند و این حالت در شرایطی در حال رخ دادن است که خودشان هم میدانند و هم نمی دانند که یقیینا اینگونه نیست!
متاسفانه اینطور باید گفت که گروههایی با موج سواری! بر روی عنوان تاب آوری و تاکیدات صِرف بر روی این مقولهٔ مهمّ علمی (البته توأم با فهم ناقص و بعضاً نادرست از اصل موضوع) صرفا در تعقیب اهدافی همچون «تشویق و ترغیب مردم به افزایش مبهم گونه و بی روش و منطقِ سازگاری با انواع جغرافیای انسانی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی شان هستند و به عبارتی دیگر، تلاشی مبتنی بر بکارگیری واژه های تاب آورانه در جهت حفظ وضع موجود دارند!»
گویا این گروه متمایل به عدم هرگونه تغییرات لازم و اجتناب ناپذیر در حوزه های مرتبط با خودشان یا سازمانشان یا حیطه های مسئولیتی شان هستند و با سواستفادهٔ اسمی و واژه ای از مبحث تاب آوری در صدد یک نوع فرافکنیِ آگاهانه یا حتی ناآگاهانه نسبت به واقعیت های تلخ و دشوار زندگی اجتماعی امروز می باشند. متاسفانه بسیار دیده شده و می شود که حتی نخبگان اجتماعی و سیاسی جامعه ما نیز دچار این کج فهمی ها از مفهوم واقعیِ تاب آوری هستند و در موارد بی ربط با اصل موضوع تاب آوری از این مقوله نام میبرند و تاکید می کنند و نگران کاهش آن در جامعه هستند!
در سنوات اخیر بسیار دیده شده که برخی نخبگان اجتماعی نگران کاهش سطح تاب آوری جامعه در پشت چراغ های قرمز راهنمایی و رانندگی! و پایین بودن سطح آستانه تحمل مردم البته صرفا با معیار عجیب و مبهم «صدای زیاد بوق ماشین ها» می شوند!
این بدان معناست که این گروه که هرچند از نخبگان اجتماعی، سیاسی و دانشگاهی جامعه ما محسوب می شوند، کمترین توجهی به معنا و مفهوم واقعی تاب آوری نداشته اند و کمترین تلاشی نیز جهت دانستن بیشتر در این حوزه انجام نمی دهند. در بسیاری از موارد نیز استفاده از عنوان تاب آوری و تاکیدات مکرر بر ارتقای سطوح کمی و کیفی آن، این شائبه را ایجاد می کند که تاکیدکنندگان و به واقع دلواپسانِ میزان این مُدل از تاب آوری اجتماعی، عاجز از ایجاد هرگونه تغییرات درست و اساسی در زمینه های سخت و ناگوار و غیرقابل تحمل از جمله وضعیت ناگوار اجتماعی و اقتصادی همچون گرانی ها و … بوده اند و در کنار فهم نادرست از این مبحث و مجموعه ی کم دانی ها در حوزه تاب آوری، در پی موج سواری بر عنوان ظاهری این موضوع هستند، غافل از معنا و مفهوم واقعی آن، غافل از کارکردهای اصیل و اساسی این مبحث …
متاسفانه کم دانستن در حوزه تاب آوری از هرگونه ندانستن ها در این خصوص، مخاطرات بیشتری را شامل حال این مبحث نموده است و به زعم نگارنده این یادداشت کوتاه، می طلبد کلیه مجامع و محافلی که تاکنون به مقوله تاب آوری پرداخته اند یا می پردازند، یک بازنگریِ ثانویه و اساسی نسبت به نوع نگاه و بینش فردی گروهی یا سازمانی نسبت به مقوله تاب آوری داشته باشند تا از سوءتفاهم بزرگی که امروز دچار آنیم رهایی یابیم.
سوتفاهمات اجتماعی گسترده ای که صرفا بدلیل کم دانی ها و استفاده های نابجا و غیرمرتبط از مقوله تاب آوری صورت گرفته است و منجر به دریافت این بازخورد از مخاطبین گردیده که صادقانه عنوان می دارند: «بهتر نیست بجای پرداختن به مبحث تاب آوری و با این ابزار (منظور تاب آوری است) دعوت جامعه به صبر و شکیبایی بیشتر و تحمل وضع موجود، در پی تغییرات مثبت در ابعاد ناگواری های اجتماعی و اقتصادی باشیم؟
این بازخوردها در شرایطی دریافت می شوند که منابعی که از عناوین تاب آوری استفاده اشتباه داشته اند بی تردید منجر به بروز مجموعه ای از خطاهای بینشی و نگرشی در این خصوص شده اند.
در پایان و در گذری کوتاه از معنا و مفهوم واقعی تاب آوری به یاد بسپاریم که: تاب‌آوری گذر از بحران را پشتیبانی و به موفقیت کمک می‌کند. یعنی دستیابی به موفقیت بدون تاب‌آوری ممکن نیست و تاب‌آوری مقدم است بر هرموفقیتی. همین تعریف کوتاه نشان می‌دهد که تعاریف غیرتخصصی موجود از تاب‌آوری که آن را حمل بر صبر و تحمل شرایط می‌کند، اشتباه است.
تاب آوری را می توان به عبور موفقیت‌آمیز از همه‌ی بحران‌ها، مسائل و مصائب اجتماعی و شرایط خاص ربط داد.
منبع: خانه تاب آوری ایرانیان
