فهرست عناوین
مسیر تاب‌آوری: از خانواده تا جامعه
به قلم جواد طلسچی یکتا؛ بنیانگذار رسانه تاب آوری ایران
مقدمه
تاب‌آوری، توانایی انسان برای سازگاری با سختی‌ها و چالش‌های زندگی و بازگشت به حالت تعادل روانی و اجتماعی پس از مواجهه با رویدادهای استرس‌زا است. این ویژگی نه تنها برای افراد، بلکه برای خانواده‌ها و در نهایت کل جامعه حائز اهمیت است.
در این مقاله، به بررسی نقش خانواده و جامعه در پرورش و تقویت تاب‌آوری خواهیم پرداخت و مسیر رسیدن به جامعه‌ای تاب‌آور را مورد تحلیل قرار می‌دهیم.
نقش خانواده در شکل‌گیری تاب‌آوری
خانواده اولین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که در شکل‌گیری شخصیت و پرورش تاب‌آوری افراد نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. ارتباطات سالم و امن خانوادگی، احساس تعلق و پذیرش، حمایت عاطفی و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای از جمله عوامل کلیدی در تقویت تاب‌آوری کودکان و نوجوانان هستند.
کودکانی که در خانواده‌ای با روابط صمیمانه و حمایتگر رشد می‌کنند، بهتر می‌توانند با مشکلات و چالش‌های زندگی روبرو شوند و از آنها عبور کنند. برعکس، خانواده‌هایی که با مشکلات جدی مانند خشونت خانگی، طلاق، سوء استفاده و یا محرومیت عاطفی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، می‌توانند تاب‌آوری فرزندان خود را به خطر بیندازند.
بنابراین، ایجاد فضای امن و حمایتگر در خانواده، آموزش مهارت‌های حل مسئله و مدیریت احساسات به کودکان، و ارائه الگوهای رفتاری سازنده از جمله اقدامات اساسی در جهت پرورش تاب‌آوری در خانواده هستند.
نقش مدرسه و سیستم آموزشی در ارتقاء تاب‌آوری
مدرسه به عنوان نهادی اجتماعی، نقش مهمی در پرورش تاب‌آوری دانش‌آموزان ایفا می‌کند.
آموزش مهارت‌های زندگی، افزایش آگاهی در مورد سلامت روان، ایجاد فضای حمایتی و تعاملی در کلاس درس، و ارائه خدمات مشاوره‌ای از جمله اقداماتی هستند که مدارس می‌توانند برای افزایش تاب‌آوری دانش‌آموزان انجام دهند.
برنامه‌های آموزشی که به دانش‌آموزان مهارت‌های مقابله‌ای مانند حل مسئله، مدیریت استرس و کنترل خشم را آموزش می‌دهند، می‌توانند نقش موثری در افزایش تاب‌آوری آنها داشته باشند.
همچنین، ایجاد فضایی که در آن دانش‌آموزان احساس تعلق و پذیرش داشته باشند و بتوانند به راحتی با معلمان و همسالان خود ارتباط برقرار کنند، برای تقویت تاب‌آوری آنها بسیار مهم است.
نقش جامعه و سازمان‌های مدنی در پرورش تاب‌آوری
جامعه به عنوان مجموعه‌ای از نهادها و سازمان‌ها، نقشی کلیدی در پرورش تاب‌آوری افراد دارد.
ارائه خدمات حمایتی به افراد آسیب‌پذیر، ایجاد فرصت‌های برابر برای همه افراد، و ترویج فرهنگ احترام به حقوق انسان از جمله اقدامات مهمی هستند که جامعه می‌تواند برای افزایش تاب‌آوری افراد انجام دهد.
سازمان‌های مدنی و خیریه‌ها می‌توانند با ارائه خدمات مشاوره‌ای، حمایت مالی و خدمات اجتماعی به افراد در معرض خطر، نقش مهمی در افزایش تاب‌آوری آنها داشته باشند. همچنین، ایجاد شبکه‌های حمایتی اجتماعی و ترویج فرهنگ مشارکت می‌تواند به افزایش تاب‌آوری جامعه کمک کند.
چالش‌ها و موانع در مسیر تاب‌آوری
در مسیر پرورش و تقویت تاب‌آوری در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی، چالش‌ها و موانعی وجود دارد.
فقر، بیکاری، خشونت، تبعیض، و عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی از جمله این موانع هستند.
همچنین، نبود آگاهی عمومی در مورد تاب‌آوری و اهمیت آن می‌تواند مانعی در مسیر ارتقای آن باشد.
برای غلبه بر این موانع، نیاز به همکاری بین بخش‌های مختلف دولتی و سازمان‌های غیردولتی و همچنین مشارکت فعال جامعه است.
سخن پایانی
تاب‌آوری یک ویژگی مهم برای افراد، خانواده‌ها و جامعه است.
پرورش و تقویت تاب‌آوری نیاز به یک رویکرد چند بُعدی دارد که در آن نقش خانواده، مدرسه، جامعه و سازمان‌های مدنی به طور همزمان مورد توجه قرار گیرد.
با شناسایی چالش‌ها و موانع و اتخاذ راهکارهای موثر، می‌توان به سوی ایجاد یک جامعه تاب‌آور حرکت کرد. این مسیر نیازمند تلاش جمعی و همکاری همه افراد جامعه است.
