مددکاری اجتماعی چیست؟

شکل گیری مددکاری اجتماعی ریشه در تلاش های داوطلبانه در اواخر قرن نوزدهم در اروپا و آمریکای شمالی دارد که موضوع فقر و سایر مسائل اجتماعی در جامعه ای که اقتصاد در حال شکوفایی بود به عنوان یک پارادوکس اصلی خطاب قرار داده شد و به مرور این تلاش های داوطلبانه شکل علمی و حرفه ای پیدا کرد تا جایی که در دهه ۱۹۳۰ مددکاری اجتماعی توانست جایگاه حرفه ای خود را پیدا کند.

مددکاری اجتماعی یک حرفه مبتنی بر عمل و یک رشته دانشگاهی است که بر اساس نظریه های مددکاری اجتماعی، علوم اجتماعی و سایر علوم انسانی است. مرزهای دانش مددکاری اجتماعی بر اساس اقدامات پژوهش محور Practice-informed Research و پژوهش های اقدام محور Research-informed Practice قابل توسعه است، از همین رو شورای آموزشی مددکاری اجتماعی CSWE یکی از صلاحیت های حرفه ای مددکاران اجتماعی را مهارت در انجام پژوهش معرفی کرده است، بدین معنی که نه تنها مددکاران اجتماعی لازم است در هر حوزه ای که فعالیت می کنند از آخرین پژوهش های انجام شده در آن حوزه مطلع شوند، بلکه شایسته است که اقدامات پژوهشی نیز در حیطه فعالیت خود انجام دهند.

مهم ترین وجه تمایز مددکاری اجتماعی از سایر حرفه های یاورانه، مفهوم “فرد در محیط” است، بدین معنی که مددکار اجتماعی توامان به مولفه های فردی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اهمیت داده و تغییر در فرد و محیط را برای رسیدن به یک تعادل رضایت بخش و یک تغییر اثر بخش جستجو می کند، لذا دامنه فعالیت های آن تنها محدود به فرد نبوده، خانواده، سایر گروه های اجتماعی و جامعه را نیز شامل می شود.

از سویی مددکاران اجتماعی زمانی می توانند عملکرد خود را حرفه ای و خوب (Good Practice) ارزیابی کنند که این عملکرد بر اساس دانش(knowledge) ، مهارت ها، مجموعه ارزش ها و استاندارهای اخلاقی و فرایندهای عاطفی و شناختی باشد، در این صورت است که اساساً فعالیت های آن ها اعتبار حرفه ای می یابد، به عنوان نمونه از پایه های مهم مددکاری اجتماعی حقوق بشر است، از همین رو “رویکرد نقاط قوت” جایگاه شایسته ای در این حرفه دارد و بر اساس این حرفه مددکاران اجتماعی مراجعین را افرادی مدبر، انعطاف پذیر و دارای ظرفیت می بینند، همچنین اصول احترام به ارزش ذاتی انسان ها، عدالت اجتماعی و فردی سازی برای مددکاران اجتماعی از اهمیت خاصی برخوردار است.

هدف اصلی مددکاری اجتماعی بهبود سلامت و رفاه اجتماعی، کاهش فقر و محرومیت اجتماعی، تلاش در جهت از بین رفتن ستم در جمعیت در معرض خطر با استفاده از تعیین کننده های اجتماعی است، بنابراین این حرفه مسائل اجتماعی، حل تعارض های بین فردی، نیازهای انسانی و سایر موضوع های اجتماعی را مخاطب قرار می دهد. مددکاران اجتماعی افراد و جوامع را درگیر می کنند تا به چالش های زندگی و وقایع تروماتیک پاسخ داده تا بتوانند تغییر و تاب آوری را ایجاد کنند. همچنین مددکاران اجتماعی با سایر نهادها همکاری می کنند تا زمینه را برای بهبود شرایط، و فرصت هایی برای رشد، بهبود و توسعه فردی فراهم کنند.

مددکاران اجتماعی در حوزه های مختلف مانند سازمان های رفاه کودک و خانواده، مدارس، بیمارستان های عمومی و روانپزشکی، سیستم قضایی (زندان، دادگاه، کانون اصلاح و تربیت و…)، بخش خصوصی، بخش رفاه سازمان ها(بانک، شرکت نفت و..) فعالیت می کنند.

در حال حاضر مددکاری اجتماعی در ایران در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری آموزش داده می شود و یکی از دوران گذار مهم خود را طی می کند، به گونه ای که هویت حرفه ای و علمی آن شکل و قوام عمیق تری را پیدا می کند از همین رو شایسته است که مددکاران اجتماعی با درایت و سنجیدگی بر روندهای تاثیر گذار بر رشد حرفه ای در ایران که تعمق و عمل کنند.

آشنایی بیشتر با مددکاری اجتماعی

مددکاری اجتماعی رشته ای حرفه ای و دانشگاهی است که به دنبال بهبود کیفیت زندگی و بهزیستی افراد، گروه یا اجتماع است که بوسیله ی مداخله از طریق پژوهش، سیاست، سازماندهی اجتماعی، عمل مستقیم و آموزش از سوی افراد رنج دیده با فقر یا هر بی عدالتی واقعی یا ادراک شده و تخلف از حقوق بشر است. پژوهش اغلب بر روی حوزه هایی همچون توسعه، سیاست اجتماعی، مدیریت عمومی، درمان روانشناختی، ارزیابی برنامه و توسعه ی اجتماعی و بین المللی متمرکز است. مددکاران اجتماعی به بخش های محلی، ملی، بین المللی و قاره ای تقسیم بندی شده اند. مددکاری اجتماعی حوزه ای بین رشته ای است که شامل نظریاتی از اقتصاد، آموزش، جامعه شناسی، پزشکی، فلسفه، سیاست و روانشناسی است. در بسیاری از اختیارات قانونی، مددکاران اجتماعی بالینی در حرفه های سلامت روان دارای مجوز هستند.

تاریخچه

مفهوم خیریه به سال های بسیار دور باز می گردد و عملی از فراهم نمودن برای فقرا می باشد که ریشه های اصلی آن در تمدن قدیمی و مناطق جهانی قرار دارد.
مددکاری اجتماعی و ریشه هایش در تحولی اجتماعی و اقتصادی بوسیله ی انقلاب صنعتی به طور مشخص کشمکش در جامعه با فقر و مشکلات ناشی شده از آن ساخته می شود. چرا که سروکار داشتن با فقر تمرکزی اصلی در کار مددکاری اجتماعی بود و رابطه ای پیچیده با ایده ی کار خیریه ای دارد اما هم اکنون باید در واژگانی گسترده تر فهمیده شود. برای مثال برای مددکاران اجتماعی مدرن غیرمعمول نیست تا خودشان را در سرو کار داشتن با پیامدهای برآمده از بسیاری از «مشکلات اجتماعی» همچون نژاد پرستی، تبعیض جنسی و تبعیض هایی بر پایه سن یا توانایی های جسمی یا ذهنی است. مددکاران اجتماعی مدرن می توانند در کمک به سروکار داشتن با پیامدهای این موضوع و دیگر معضلات اجتماعی در تمام حوزه های خدمات انسانی و دیگر حوزه های جانبی فعالیت نمایند.
در حالی که شالوده مددکاری اجتماعی بر روی اهدافی علمی در کنترل و اصلاح افراد بنا شده است (در مرحله ای از این تفکر حمایت می کرد که فقر بیماری است)، در زمان های اخیر رویکردی انتقادی و کل نگرانه برای فهم و مداخله در مشکلات اجتماعی اقتباس شد. برای مثال مفهوم سازی مجدد از فقر به عنوان مشکلی بزرگتر در مقابل با موقعیت پیشین آن با عنوان، بیماری، ناخوشی یا نقص اخلاقی مورد نیاز برای معالجه در نظر گرفته شد. این موضوع به توسعه ی تاریخی دیگری در ارزیابی مددکاری اجتماعی اشاره دارد: در زمانی که حرفه ی مددکاری اجتماعی بیشتر در کنترل اجتماعی به کار گرفته می شد بیشتر به سمت توانمندی اجتماعی هدایت شده است. این بدین معنا نیست که بگوییم مددکاری اجتماعی مدرن در خدمت کنترل اجتماعی نیست (با توجه به مثالی از حفاظت از کودکان طبق مقررات و قانون)، و بسیاری از مددکاران اجتماعی احتمالاً تمایلی برای موافقت به ادامه ی این مباحثه و تنش ادامه نخواهند داشت.

رشد معاصر حرفه

«پایه ها و روش شناسی مددکاری اجتماعی بر روی بدنه ای نظامند از دانشی بر پایه مدارک می باشد که از پژوهش و ارزیابی عمل که شامل دانش خاص بومی و محلی در بافت است، نتیجه گیری می شود. پیچیدگی ارتباط متقابل بین انسان و محیط آن ها، و ظرفیت مردمی تحت تاثیر قرار می گیرند و تاثیرات چندگانه از تغییر یافتن بر روی آن ها شامل عناصر زیستی _ روانی _ اجتماعی است. حرفه ی مددکاری اجتماعی بر روی نظریاتی از توسعه انسانی، نظریه اجتماعی و سیستم های اجتماعی به منظور تحلیل موقعیت های پیچیده و به منظور تسهیل تغییرات فردی، سازمانی، اجتماعی و فرهنگی متصل شده است.»

اتحادیه های حرفه ای برای مددکاران اجتماعی

برای مددکاران اجتماعی تعدادی از اتحادیه ها وجود دارد که به منظور فراهم آوردن راهنمای اخلاقی و دیگر اشکالی از حمایت برای اعضاء و مددکاری اجتماعی به طور عام بوجود آمد. این اتحادیه ها یا سازمان ها در سطوح بین المللی، قاره ای، بین قاره ای، ملی و منطقه ای تعریف شده اند. یکی از اصلی ترین آن ها فدراسیون بین المللی مددکاران اجتماعی (IFSW) و اتحادیه بین المللی مددکاران اجتماعی مدرسه (IASSW) می باشد. در ایالات متحده اصلی ترین اتحادیه، اتحادیه ملی مددکاران اجتماعی است.

برگرفته شده از کتاب زبان تخصصی مددکاری اجتماعی
نوشته سجاد مجیدی پرست
انتشارات سخنوران

مددکاری اجتماعی چیست؟

مددکاری‌ اجتماعی‌ زمانی‌ پدید می‌آید که‌ بین‌ افراد و محیط‌ آن‌ها برخوردی‌ بوجود می‌آید که‌ رفع‌ آن‌ مستلزم‌ تغییرات‌ هدفدار باشد.

به‌ طور سنتی‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ به‌ سه‌ روش‌ تقسیم‌ شده‌ است‌. مددکاری‌ فردی‌ یا موردی‌، مددکاری‌ گروهی‌ و سازماندهی‌. به‌ تازگی‌ این‌ حرفه‌ با توجه‌ به‌ مشابهت‌ موجود بین‌ سه‌ روش‌ فوق‌ از هر روش‌ به‌ طور کلی‌ به‌ عنوان‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ یاد می‌کند. از سوی‌ دیگر مددکاری‌ اجتماعی‌ را به‌ دو روش‌ مستقیم‌ و غیر مستقیم‌ کرده‌اند.

در روش‌ مستقیم‌ مددکاران‌ اجتماعی‌ به‌ افراد کمک‌ می‌رسانند تا از عهده‌ مشکلات‌ روزمره‌ زندگی‌ چون‌ از دست‌ دادن‌ کار، مسائل‌ مربوط‌ به‌ ازدواج‌، طلاق‌، مشکلات‌ مربوط‌ به‌ انضباط‌ فرزندان‌، ترس‌ از شکست‌، نداشتن‌ عزت‌ نفس‌، تعارض‌ با همسایگان‌، با کمبود امکانات‌ بر آینده‌ خدمات‌ مستقیم‌ مددکاری‌ شامل‌ فعالیت‌هایی‌ نظیر درمان‌، مشاوره‌ آموزش‌، خدمات‌ حمایتی‌، گردآوری‌ و ارائه‌ اطلاعات‌، ارجاع‌ یا توسعه‌ منابع‌ و امکانات‌ است‌. هدف‌ مددکاران‌ اجتماعی‌ ارائه‌ خدمات‌ است‌ که‌ به‌ صورت‌ مستقیم‌ به‌ افراد گروه‌ها و خانواده‌ها عرضه‌ می‌گردد تا بتواند با مشکلات‌ غیرقابل‌ تغییر اجتماعی‌ سازگاری‌ پیدا نموده‌ آن‌ دسته‌ از مشکلاتی‌ را که‌ قابل‌ تغییر هستند از میان‌ بردارند یا تقلیل‌ دهند همچنین‌ در مواردی‌ که‌ کارکردهای‌ اجتماعی‌ مدنظر است‌ بتوانند به‌ رشد و کمال‌ دست‌ یابند. علاوه‌ بر این‌ اهمیت‌ فعالیت‌ مددکاران‌ اجتماعی‌ در تأثیرگذاری‌ بر گروه‌ها، سازمان‌ها، جوامع‌ و حتی‌ اجتماع‌ کمتر از ارائه‌ خدمات‌ فوق‌ نیست‌. به‌ این‌ صورت‌ که‌ تأثیر فعالیت‌های‌ مددکاران‌ بر نهادهای‌ فوق‌ موجب‌ طرح‌ برنامه‌های‌ اجتماعی‌ یاری‌دهنده‌ و نیز ایجاد محیطی‌ می‌گردد که‌ در آن‌ امکان‌ زندگی‌ رضایت‌بخش‌ و بارور برای‌ همه‌ افراد مهیا می‌گردد.

دانشجوی‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ چه‌ می‌آموزد؟

مددکاری اجتماعی یک رشته دانشگاهی است، رشته مددکاری اجتماعی در ایران در سه مقطع، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری و در دانشگاههای وزارت علوم (دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه یزد، دانشگاه آزاد و دانشگاه علمی کاربردی، پیام نور و …) و دانشگاههای وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی (دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و علوم پزشکی اصفهان) تدریس می‌شود. پذیرش در این رشته در دانشگاههای دولتی از طریق برگزاری آزمون کنکور می‌باشد.

در این‌ رشته‌ در مقطع‌ کارشناسی‌ علاوه‌ بر آموزش‌ دروس‌ عمومی‌، دروس‌ پایه‌ و تخصصی‌ شامل‌ موارد زیر را می‌آموزند: مبانی‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ که‌ دانشجویان‌ را با رشته‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ آشنا می‌سازد مبانی‌ و خط‌ مشی‌های‌ رفاه‌ اجتماعی‌، مبانی‌ روان‌شناسی‌ جامعه‌شناسی‌، تغذیه‌ و بهداشت‌، مبانی‌ مدیریت‌ و امور اداری‌، ریاضیات‌ پایه‌ و آمار، رشد و آسیب‌پذیری‌، مبانی‌ و اصول‌ توانبخشی‌، مبانی‌ مردم‌شناسی‌، نظریه‌های‌ جامعه‌شناسی‌، اصول‌ مشاوره‌ و راهنمایی‌، مددکاری‌ فردی‌، روانشناسی‌ مرضی‌، جامعه‌شناسی‌ روستایی‌، تأمین‌ اجتماعی‌، مشاوره‌ ژنتیک‌، زبان‌ تخصصی‌ جامعه‌شناسی‌ شهری‌ و توسعه‌، روش‌شناسی‌ پژوهشی‌ در مددکاری‌ و… این‌ رشته‌ دارای‌ ۲۴ واحد کارآموزی‌ می‌باشد که‌ از ترم‌ ۵ شروع‌ می‌شود و محل‌ کارآموزی‌ها در مراکز توانبخشی‌ روانی‌، مراکز تعلیم‌ و تربیت‌، مدارس‌، زندان‌ها، مراکز بازپروری‌ و… می‌باشد.

ادامه‌ تحصیل‌ در رشته‌ مددکاری‌ اجتماعی‌ در مقاطع‌ تحصیلی کارشناسی‌ ارشد و دکتری می‌باشد که‌ پذیرش‌ دانشجو در این‌ مقاطع‌، در دانشگاه‌های‌ علوم‌ بهزیستی‌ و توانبخشی‌ تهران‌ و دانشگاه‌ علامه‌ طباطبایی‌ تهران‌ صورت می پذیرد.

تعریف جهانی مددکاری اجتماعی

تعریف زیر در نشست عمومی IFSW (فدراسیون بین المللی مددکاری اجتماعی) و مجمع عمومی IASSW (انجمن بین المللی مدارس مددکاری اجتماعی) در ژوئیه سال ۲۰۱۴ به تصویب رسید.

“مددکاری اجتماعی یک حرفه کاربردی و رشته تحصیلی دانشگاهی است که توسعه و تغییر اجتماعی، انسجام اجتماعی و توانمندسازی و آزادسازی افراد را تسهیل می کند. اصول عدالت اجتماعی، حقوق بشر، مسئولیت جمعی و احترام به تفاوتها (diversities) در مددکاری اجتماعی اساسی اند. مددکاری اجتماعی، با تکیه بر علوم اجتماعی، علوم انسانی و دانش بومی، افراد و ساختارها را در مقابله با چالشهای زندگی و ارتقاء رفاه و بهزیستی درگیر می کند.”

مددکاری اجتماعی خانواده چیست؟

دکتر جواد طلسچی یکتا؛ مدیر رسانه مددکاری اجتماعی ایرانیان

مددکاری اجتماعی خانواده یک رشته تحصیلی مهم و حیاتی است که در ایران و سراسر جهان به بهبود کیفیت زندگی خانواده‌ها می‌پردازد. این حرفه شامل مشاوره، پشتیبانی روانی، توانمندسازی اعضای خانواده و حل مشکلات خانوادگی می‌شود.

مددکاران اجتماعی خانواده با ارائه خدمات مختلف به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا با مشکلات مختلفی که ممکن است با آنها روبرو شوند، به بهترین شکل ممکن مقابله کنند و زندگی سالم‌تری داشته باشند.

این حرفه به تحلیل و تشخیص مشکلات خانوادگی، ارائه مشاوره و راهکارهای مناسب و توسعه مهارت‌های لازم برای مواجهه با چالش‌های زندگی خانوادگی می‌پردازد. در ادامه، به بررسی اهداف مددکاری اجتماعی خانواده و وظایف مددکاران اجتماعی خانواده می‌پردازیم.

اهداف مددکاری اجتماعی خانواده

هدف مددکاری اجتماعی خانواده به معنای بهبود و توسعه روابط اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی خانواده در جامعه است. این اهداف به عنوان مهم‌ترین اهداف وظیفه‌ای خانواده در جامعه مطرح می‌شوند و معمولاً شامل موارد زیر می‌شوند:

۱. تقویت روابط خانوادگی:
– یکی از اهداف اصلی مددکاری اجتماعی خانواده، تقویت روابط و ارتباطات سالم و مثبت بین اعضای خانواده است. این کار باعث کاهش تنش‌ها و اختلافات خانوادگی می‌شود.

۲. حل مشکلات خانواده:
– مددکار اجتماعی خانواده به تحلیل مشکلات خانوادگی می‌پردازد و راه‌ حل‌های آنها را ارائه می‌دهد. این مشکلات ممکن است مالی، روانی و یا اجتماعی باشند.

۳. توانمندسازی اعضای خانواده:
– مددکار اجتماعی خانواده افراد را آموزش می‌دهد تا بتوانند به خود و خانواده‌شان کمک کنند. این شامل مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های مدیریت مالی و مهارت‌های پرورش فرزندان می‌شود.

۴. پیشگیری از اعتیاد و مشکلات روانی:
– مددکاران اجتماعی خانواده می‌توانند به پیشگیری از اعتیاد، افسردگی و دیگر مشکلات روانی کمک کنند. آنها مشکلات روانی را تشخیص و روش‌های درمانی مناسب را ارائه می‌دهند.

مددکاران اجتماعی خانواده چه می کنند؟

مددکاران اجتماعی خانواده وظایف متنوعی دارند که به بهبود رفاه خانواده‌ها و حل مشکلات اجتماعی آن‌ها کمک می‌کنند. برخی از وظایف و اقدامات مددکاران اجتماعی خانواده عبارتند از:

۱. ارزیابی و تشخیص مشکلات:
-مددکار اجتماعی خانواده با انجام مصاحبه‌ها و ارزیابی‌های مشترک، مشکلات خانواده را تشخیص می‌دهد و آنها را تجزیه و تحلیل می‌کند.

۲. تدوین برنامه‌های درمانی:
– بر اساس مشکلات تشخیص داده شده، مددکار اجتماعی خانواده برنامه‌های درمانی و مشاوره را طراحی و اجرا می‌کند.

۳. ارتقاء مهارت‌های خانواده:
– مددکار اجتماعی خانواده به اعضای خانواده مهارت‌های مورد نیاز را آموزش می‌دهد تا بتوانند با مشکلات راحت‌تر کنار بیایند.

۴. مشاوره و پشتیبانی روانی:
– مددکار اجتماعی خانواده افراد را در مواجهه با استرس‌ها و مشکلات روانی پشتیبانی می‌کند.

رشته تحصیلی مددکاری اجتماعی خانواده در ایران

رشته تحصیلی مددکاری اجتماعی خانواده در ایران به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مددکاری اجتماعی و علوم اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است.

دانشجویان در این رشته تحصیلی، مهارت‌ها و دانش‌های لازم برای انجام ماموریت‌های مددکاری اجتماعی خانواده را دریافت می‌کنند. این شامل تحلیل مشکلات خانواده، ارتباطات خانوادگی، مشاوره و سایر مهارت‌های مرتبط با این حوزه می‌شود.

در نتیجه، مددکاران اجتماعی خانواده در ایران می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی خانواده‌ها و جامعه کمک کرده و در پیشگیری از مشکلات اجتماعی و روانی مؤثر باشند. این رشته تحصیلی باعث توسعه و تعالی جامعه و خانواده‌های ایرانی می‌شود.

مددکاری اجتماعی حمایت از کودک چیست؟

مددکاران اجتماعی در حمایت از کودکان مسئولیت انواع مختلفی از خدمات طراحی شده برای کمک به خانواده ­ها و کودکان را بر عهده دارند. مددکاران اجتماعی متخصص در حمایت از کودکان باید آمادگی روبرویی با برخی از شرایط و موقعیت­ها را داشته باشند.

• مهارت­ها و الزامات آموزش

آموزش نیازمند مجموعه ­ای از مهارت­های خاص و متنوع برای حمایت از کودکان به بهترین شکل است. برای شروع، متخصصان در این زمینه باید توانایی روبه رویی با استرس، همدلی، برقراری ارتباط شفاهی و نوشتاری و توانایی­ های چندگانه را دارا باشند. یکی دیگر از کیفیت­ های مهم جهت تأثیرگذاری بیشتر کار در این زمینه این است که مددکاران اجتماعی باید قادر به برقراری تعادل در موقعیت­ های دشوار باشند و مشکلات را به موقعیت­ های خارج از حیطه کار وارد نسازند.

مددکاران اجتماعی شاغل در زمینه رفاه و حمایت از کودکان باید قادر به مدیریت، نظارت، سازماندهی و تدوین اطلاعات و نیز کار تیمی و فردی با افراد باشند. برای آمادگی و رویارویی با انواع شرایطی که مددکاران اجتماعی در این زمینه با آن مواجه می­ شوند، حداقل الزام آموزش، داشتن مدرک لیسانس مددکاری اجتماعی، جامعه ­شناسی، عدالت کیفری یا روانشناسی است.

• زمینه­ یابی و کار موردی

در پایگاه­های روزانه حمایت از کودکان، مددکاران اجتماعی مسئول بررسی سوء آزار کودکان، تهدید، غفلت و یا شرایط دیگری که ممکن است برای کودک یا کودکان واجد امنیت نباشد، هستند. ارجاعات در این زمینه اغلب توسط خانواده، دوستان، مدارس، پزشکان و سایر اشخاصی که شاهد یا مشکوک به مسأله امنیت کودکان هستند، صورت می­ گیرد. مددکاران اجتماعی حمایت از کودک، نیازمند بررسی و گردآوری شواهد برای اثبات یا رد ادعاهای ارائه شده هستند. مددکاران اجتماعی اغلب با بخش ارجاع، والدین یا سرپرست کودکان در مورد کودکان درگیر پرونده صحبت می­کنند و در مورد اقدامات بعدی تصمیم­ گیری می­ کنند.

• کار با خانواده­ ها

در مواردی که سوء آزار، غفلت و یا احتمال ناامنی وجود دارد، مددکاران اجتماعی در حمایت از کودک، درخواست صدور حکم انتقال (کودک) خواهد نمود. اغلب اوقات، این امر نیازمند یک مددکار اجتماعی متخصص است تا در این زمینه برای شهادت یا ارائه گزارش برای رسیدگی به دادگاه­های مختلف اقدام نماید. در موارد دیگر، تصمیم برای انتقال ممکن است مستقیماً پس از ارجاع انجام نشود. با این حال مددکاران اجتماعی اغلب برای حمایت از مورد (کودک) نیازمند منابع دیگری نیز هستند. این امر ممکن است شامل کلاس­ هایی برای آموزش والدین، آموزش مدیریت خشم، مشاوره خانواده، حمایت مالی و یا سایر خدمات باشد.

ارائه دهندگان خدمات حمایت از کودکان در این موارد با خانواده­ ها کار خواهند کرد تا منابع مورد نیاز دولتی و اجتماعی را در حمایت از کودکان بیابند. کار کردن در موقعیت­ های مختلف حمایت از کودکان علاوه بر نتایج خوشایندی که بر جای می­گذارد، اغلب پرتنش و با همراه با استرس خواهد بود.

مددکاران اجتماعی حمایت از کودک، با برخورداری از ترکیبی از مهارت­های مناسب، آموزش و تجربه می­ توانند زندگی کودکان در سراسر جامعه را بهبود بخشند.

آیا مددکاری اجتماعی یک علم است؟

یادداشت اختصاصی از دکتر فاطمه جعفری؛

آیا مددکاری اجتماعی یک علم است؟ مددکاران اجتماعی چگونه در مسیر حرفه ای شدن حرکت کنند؟

مددکاری اجتماعی رشته ای است که سیر تکاملی پیچیده ای را طی کرده است, سال ها در مجامع مختلف پرسش اساسی این بود که آیا مددکاری اجتماعی یک علم است؟ و آیا شاخص های یک تعریف علمی را دارد؟

اما به نظر نگارنده پرسش مهم تر این است که مددکاران اجتماعی چگونه می توانند در جهت حرفه ای شدن حرکت کنند و در هر عرصه ای که فعالیت می کنند بازتاب دهنده یک “عمکرد حرفه ای و خوب ” Good Practice باشند؟

به نظر می رسد مددکاران اجتماعی به ویژه دانشجویان مددکاری اجتماعی که تازه وارد این عرصه شده اند خیلی نگران این پرسش ها باشند، چون شناخت خود و شناخت حرفه مددکاری اجتماعی بخشی از “رشد حرفه ای” آن هاست که به مرور زمان و همراه با “دشواری” حاصل می شود؛ آن هم زمانی که مددکاران اجتماعی همیشه در جهت غنا بخشیدن به سه حوزه شناخت که به شرح ذیل است تلاش کنند:

• شناخت ماهیت حرفه مددکاری اجتماعی(فهم حرفه ای)،
• شناخت خودشان به عنوان مددکاری اجتماعی (خودآگاهی حرفه ای)،
• شناخت و چگونگی معرفی مددکاری اجتماعی به دیگران و کسب پایگاه حرفه ای (توسعه حرفه ای).

پایگاه حرفه ای در حوزه های مختلف زمانی بدست می آید که مددکاران اجتماعی یک درک قوی از نقش حرفه ای خود داشته باشند و متعهد به عملی کردن مولفه های ذیل باشند:

• پایبندی به ارزش های و استاندارهای اخلاقی حرفه مددکاری اجتماعی،
• وفاداری به سازمان،
• وفاداری به حرفه مددکاری اجتماعی،
• احترام به همکاران سایر حرفه ها،
• دید یکپارچه و اکولوژیکی به فعالیت مطابق با مددکاری اجتماعی

از سویی اگر مددکاران اجتماعی در پی توسعه رشد حرفه ای خود هستند و در صدد هستند مسیر شناخت را هر چند با دشواری، مکث، تردید و گذر زمان و … طی کنند، لازم است به بنیان های مسیر طولانی شناخت که شامل موارد ذیل است آگاه و متعهد باشند:

• تامل برخود، شناخت نوع جهان بینی خود و… (به عنوان نمونه رویکرد ما صلح و یا تنازع بقا است؟ اولی در پی حداکثر رفاه برای خدمت گیرندگان، دومی در پی حداقل رفاه در جامعه هدف است)؛
• فهم فلسفه مددکاری اجتماعی؛
• گفتگو با دیگران حرفه ای؛
• شناخت تاریخچه و چرایی شکل گیری مددکاری اجتماعی در ایران و جهان (تاکید بر روابط نابرابر قدرت، تمرکز بر فقر، نابرابری، گروه های آسیب پذیر) و درک فراز و نشیب ها و تاثیر گذاری آن)؛
• شناخت ریشه های شکل گیری مددکاری اجتماعی مانند: مذهب، تحولات اجتماعی اقتصادی جوامع (از جمله انقلاب صنعتی که نقطه اوج شکل گیری مسائل اجتماعی است)؛

فهم ماهیت مددکاری اجتماعی: مددکاری اجتماعی حرفه ای دانش محورknowledge base و نه مبتنی بر عقل سلیم محور base common sense است، به عنوان نمونه کلارک می گوید:

“همه افرادی که در موسسات رفاهی کار می کنند و در ارائه خدمات مسکن، بهداشت و …متخصص هستند، مددکار اجتماعی نیستند. افراد فراموش می کنند که مجموعه کیفیت های حرفه ای است که یک فرد را مددکار اجتماعی می کند.

مثلا آیا مادری که موفق می شود، درد پسر بیمار خود را تسکین دهد یک پزشک است؟ از نظر من مددکاری اجتماعی حرفه ای با دانش، مهارت، ارزش ها، کدهای اخلاقی واستاندارهای خود مشخص می شود.”

و نکته پایانی اینکه

در گستره وسیع مددکاری اجتماعی به صورت منحصر به فرد فهم شخصی و ماموریت شخصی خود را پیدا کرده تا بتوانید به این پرسش پاسخ دهید که مددکاری اجتماعی چیست؟ و من به عنوان مددکاراجتماعی کیستم؟

به عنوان نمونه مک کی می گوید: “فلسفه من از مددکاری اجتماعی بر اساس عدالت، برابری و توانمندسازی (افزایش قدرت افراد، و نگاه کردن به مراجعین در نقش برابر نقطه مقابل کنترل گر اجتماعی) است و برای اینکه در جهت تحقق این ها کار کنم لازم است به طور سودمندی از راهبردها، مهارت ها و دانش مددکاری اجتماعی بهره بگیرم.”

مددکاری اجتماعی چیست؟

مددکاری اجتماعی یک حرفه مبتنی بر عمل و یک رشته دانشگاهی است که بر اساس نظریه های مددکاری اجتماعی، علوم اجتماعی و سایر علوم انسانی است. مرزهای دانش مددکاری اجتماعی بر اساس اقدامات پژوهش محور Practice-informed Research و پژوهش های اقدام محور Research-informed Practice قابل توسعه است، از همین رو شورای آموزشی مددکاری اجتماعی CSWE یکی از صلاحیت های حرفه ای مددکاران اجتماعی را مهارت در انجام پژوهش معرفی کرده است، بدین معنی که نه تنها مددکاران اجتماعی لازم است در هر حوزه ای که فعالیت می کنند از آخرین پژوهش های انجام شده در آن حوزه مطلع شوند، بلکه شایسته است که اقدامات پژوهشی نیز در حیطه فعالیت خود انجام دهند.

وجه تمایز مددکاری اجتماعی با سایر حرفه های یاورانه

مهم ترین وجه تمایز مددکاری اجتماعی از سایر حرفه های یاورانه، مفهوم “فرد در محیط” است، بدین معنی که مددکار اجتماعی توامان به مولفه های فردی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اهمیت داده و تغییر در فرد و محیط را برای رسیدن به یک تعادل رضایت بخش و یک تغییر اثر بخش جستجو می کند، لذا دامنه فعالیت های آن تنها محدود به فرد نبوده، خانواده، سایر گروه های اجتماعی و جامعه را نیز شامل می شود.

هدف اصلی مددکاری اجتماعی بهبود سلامت و رفاه اجتماعی، کاهش فقر و محرومیت اجتماعی، تلاش در جهت از بین رفتن ستم در جمعیت در معرض خطر با استفاده از تعیین کننده های اجتماعی است، بنابراین این حرفه مسائل اجتماعی، حل تعارض های بین فردی، نیازهای انسانی و سایر موضوع های اجتماعی را مخاطب قرار می دهد. مددکاران اجتماعی افراد و جوامع را درگیر می کنند تا به چالش های زندگی و وقایع تروماتیک پاسخ داده تا بتوانند تغییر و تاب آوری را ایجاد کنند. همچنین مددکاران اجتماعی با سایر نهادها همکاری می کنند تا زمینه را برای بهبود شرایط، و فرصت هایی برای رشد، بهبود و توسعه فردی فراهم کنند.

مددکاران اجتماعی در کدام سازمان ها حضور دارند؟

مددکاران اجتماعی در حوزه های مختلف مانند سازمان های رفاه کودک و خانواده، مدارس، بیمارستان های عمومی و روانپزشکی، سیستم قضایی (زندان، دادگاه، کانون اصلاح و تربیت و …)، بخش خصوصی، بخش رفاه سازمان ها(بانک، شرکت نفت و …) فعالیت می کنند.

مددکاران اجتماعی زمانی می توانند عملکرد خود را حرفه ای و خوب (Good Practice) ارزیابی کنند که این عملکرد بر اساس دانش (knowledge)، مهارت ها، مجموعه ارزش ها و استاندارهای اخلاقی و فرایندهای عاطفی و شناختی باشد، در این صورت است که اساساً فعالیت های آن ها اعتبار حرفه ای می یابد، به عنوان نمونه از پایه های مهم مددکاری اجتماعی حقوق بشر است، از همین رو “رویکرد نقاط قوت” جایگاه شایسته ای در این حرفه دارد و بر اساس این حرفه مددکاران اجتماعی مراجعین را افرادی مدبر، انعطاف پذیر و دارای ظرفیت می بینند، همچنین اصول احترام به ارزش ذاتی انسان ها، عدالت اجتماعی و فردی سازی برای مددکاران اجتماعی از اهمیت خاصی برخوردار است.

فیلدهای مختلف تخصصی مددکاری اجتماعی

حرفه مددکاری اجتماعی دارای فیلدهای مختلف تخصصی می باشد که هر کدام این فیلد ها در یک قسمت مجزا در پایگاه اطلاع رسانی مددکاران اجتماعی ایران و مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران منتشر شده است و بدینوسیله جهت سهولت در دسترسیِ مخاطبین این پایگاه اینترنتی، در قالب یک مجموعه مطالب مددکاری اجتماعی (به همراه تیتر و لینک) منتشر می گردد.

فیلدهای مختلف مددکاری اجتماعی

مددکاری اجتماعی بالینی 

مددکاری اجتماعی کلان

مددکاری اجتماعی خصوصی

مددکاری اجتماعی رفاه کودک

مددکاری اجتماعی در مدرسه

مددکاری اجتماعی قضایی

مددکاری اجتماعی نظامی

مددکاری اجتماعی بیمارستان و مراقبتهای تسکینی

مددکاری اجتماعی پزشکی

مددکاری اجتماعی امراض در کودکان 

مددکاری اجتماعی روانپزشکی

مددکاری اجتماعی سالمندان 

مددکاری اجتماعی صنعتی

مددکاری اجتماعی صنعتی 

مددکاری اجتماعی صنعتی

مددکاری اجتماعی در بخش صنعتی

مددکاری اجتماعی افراد بی خانمان

مددکاری اجتماعی بالینی افراد بی خانمان 

مداخله مددکاری اجتماعی در کاهش کار کودکان 

آشنایی با حرفه مددکاری اجتماعی

آشنایی با حرفه مددکاری اجتماعی (بخش دوم) 

 

کاری از تیم مددکاری اجتماعی رسانه هوشمند اطلس فارسی