توسعه اجتماعی مفهومی چند بُعدی است که رویکردهای مختلفی را با هدف افزایش بهزیستی، عدالت و توانمندسازی افراد و جوامع در بر می گیرد. این مطلب به رویکردهای مختلف توسعه اجتماعی می پردازد و دیدگاه ها و استراتژی های کلیدی را که به اجرای موفقیت آمیز آن کمک می کنند، برجسته می کند.
۸ رویکرد توسعه اجتماعی و تاب آوری اجتماعی
کاری از کارگروه مترجمین رسانه تاب آوری اجتماعی ایران
توسعه اجتماعی مفهومی چند بُعدی است که رویکردهای مختلفی را با مدنظرقراردادنِ اهدافی همچون افزایش بهزیستی، عدالت و توانمندسازی افراد و جوامع در بر می گیرد.
این مطلب به رویکردهای مختلف توسعه اجتماعی می پردازد و دیدگاه ها و استراتژی های کلیدی را که به اجرای موفقیت آمیز آن کمک می کنند، برجسته می سازد.
رویکرد مبتنی بر حقوق بشر
رویکرد مبتنی بر حقوق بشر در توسعه اجتماعی، بر شأن و کرامت و برابری ذاتیِ همه افراد جامعه تأکید دارد. حقوق بشر را به عنوان زیربنای توسعه می شناسد و از تحقق حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دفاع می کند. این رویکرد بر اهمیت مشارکت، پاسخگویی و عدم تبعیض در پرداختن به نابرابری های اجتماعی و ترویج توسعه فراگیر پایدار تأکید دارد.
رویکرد توانمندی
رویکرد قابلیت و توانمندی که توسط آمارتیا سن و مارتا نوسبام ایجاد شده است، بر ارتقای توانایی ها و آزادی های افراد تمرکز دارد. این امر به فراهم کردن فرصت ها و منابع برای مردم جهت برخورداری از زندگی ای که برایشان ارزش دارد (برخورداری از زندگی باکیفیت و ارزشمند) اهمیت می دهد. این رویکرد بر اهمیت آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، حمایت اجتماعی و سایر عوامل توانمندی که افراد را قادر می‌سازد تا از زندگی معناداری برخوردار شوند و انتخاب‌هایی مطابق با ارزش‌ها و آرمان‌هایشان داشته باشند، تأکید می‌نماید.
رویکرد جنسیت و توسعه
رویکرد جنسیت و توسعه، جنسیت را به عنوان یک عامل مهم در توسعه اجتماعی می شناسد. این رویکرد به دنبال پرداختن به مبحث نابرابری های جنسیتی و ترویج برابری جنسیتی در تمامی جنبه های مداخلات توسعه ای می باشد. هدف این رویکرد به طور کلی، توانمندسازی زنان، به چالش کشیدن کلیشه های جنسیتی و تضمین دسترسی برابر به آموزش، مراقبت های بهداشتی، فرصت های اقتصادی و فرآیندهای تصمیم گیری است. رویکرد جنسیت و توسعه، بر اهمیت جریان‌سازی دیدگاه‌های جنسیتی در سیاست‌ها و برنامه‌ها جهت ایجاد جوامع فراگیرتر تأکید می‌نماید.
رویکرد مشارکتی
رویکرد مشارکتی در توسعه اجتماعی، بر مشارکت و همراهیِ فعال افراد و جوامع در فرآیندهای تصمیم سازی ها تأکید دارد. دانش، تخصص و تجربیات محلی را به عنوان منابع ارزشمند در شکل دادن به طرح های توسعه محور می شناسد. این رویکرد بر این باور است که روش‌های مشارکتی مانند مشاوره‌های اجتماعی، برنامه‌ریزی مشارکتی، و توسعه مبتنی بر جامعه، مردم را قادر می‌سازد تا مالکیت توسعه محور خود را به دست گیرند، انسجام اجتماعی و نتایج پایدار را تقویت نمایند.
رویکرد سرمایه اجتماعی
رویکرد سرمایه اجتماعی، بر اهمیت شبکه های اجتماعی، روابط اجتماعی و اعتماد اجتماعی در تقویت توسعه فراگیر اجتماعی تأکید دارد. ارزش ارتباطات اجتماعی و اقدامات جمعی در پرداختن به چالش های اجتماعی و نیز ارتقای بهزیستی و رفاه جامعه شناسایی نموده است. ایجاد سرمایه اجتماعی مستلزم تقویت شبکه های اجتماعی، ارتقای انسجام اجتماعی و افزایش اعتماد اجتماعی است که به ارتقاء تاب آوری، همکاری و حل مشکلات مشترک کمک می کند.
رویکرد معیشت پایدار
رویکرد معیشت پایدار، بر توانمندسازی افراد و جوامع در جهت تضمین معیشت پایدار و تاب آور متمرکز است. این رویکرد، سرمایه های اقتصادی، اجتماعی، انسانی، طبیعی و فیزیکی را از اجزای ضروری معیشت می داند. رویکرد معیشت پایدار، بر اهمیت افزایش قابلیت‌های افراد، دسترسی به منابع تولیدی، توسعه مهارت‌ها و تنوع منابع درآمدزایی جهت دستیابی به هدف مهم کاهش آسیب‌پذیری و ارتقای بهزیستی و رفاه پایدار آحاد مختلف جامعه تأکید می نماید.
رویکرد توسعه جامعه مبتنی بر دارایی
رویکرد توسعه جامعه مبتنی بر دارایی (ABCD)، به جای تمرکز صِرف بر نیازها و کمبودهای جوامع، بر نقاط قوت و دارایی های درونِ جوامع تأکید می کند. این رویکرد بر این باور است که جوامع دارای منابع، مهارت‌ها و ظرفیت‌های منحصربه‌فردی هستند که می‌توان از آنها در جهت پیشبرد توسعه‌شان استفاده کرد. این رویکرد، توانمندسازی جامعه، اتکاء به خود و بسیج دارایی های محلی را جهت پرداختن به مسائل اجتماعی و تقویت تغییرات اجتماعی پایدار تشویق و ترغیب می نماید.
رویکرد حمایت از سیاست و جنبش های اجتماعی
در رویکرد حمایت از سیاست و جنبش های اجتماعی،حمایت و اصلاح سیاست ها با هدف ایجاد تغییرات اجتماعی از طریق اقدامات جمعی (کُنش های اجتماعی) انجام می شود. این رویکرد شامل بسیج افراد و گروه ها برای افزایش آگاهی های اجتماعی، به چالش کشیدنِ ساختارهای قدرت موجود، و حمایت از تغییرات سیاستی است که به نابرابری های اجتماعی و ترویج عدالت اجتماعی می پردازد. این رویکرد به جوامع به حاشیه رانده شده قدرت می بخشد، صدای آنها را تقویت می سازد و تحولات اجتماعی و سیاسی را تشویق و ترغیب می کند.
نتیجه گیری
رویکردهای توسعه اجتماعی متنوع هستند و ماهیت پیچیده چالش ها و آمال و آرزوهای اجتماعی را منعکس می سازتد. این مهم از طریق اهداف اساسی این رویکردها یعنی: با پذیرش حقوق بشر، ارتقای قابلیت ها و توانمندی های اجتماعی، پرداختن به نابرابری های جنسیتی، تشویق مشارکت های اجتماعی، تقویت سرمایه اجتماعی، ارتقاء معیشت و بهزیستی آحاد مختلف جامعه، بسیج دارایی های جامعه و حمایت از تغییرات اجتماعی مبتنی بر تحرکات و جنبش های اجتماعی محقق می گردد.
