بهزیستی خانواده چیست و از چه ابعادی تشکیل شده است؟

به قلم دکتر جواد طلسچی یکتا، مدیر و موسس رسانه تاب آوری ایران

بهزیستی خانواده، یکی از مهمترین جنبه‌های زندگی اجتماعی است که تأثیر بسزایی بر سلامت و خوشبختی افراد داشته و از اهمیت بالایی برخوردار است. خانواده، به عنوان یک واحد مهم در جامعه، نقش بسزایی در شکل‌دهی به هویت و ارزش‌های افراد بر عهده دارد. همچنین با افزایش سطح بهزیستی، تفاوت‌های چشمگیری در کیفیت زندگی افراد ایجاد می شود.

مهمترین عامل موثر بر بهزیستی خانواده، توازن بین زندگی شخصی و شغلی است. هماهنگی برنامه‌های خانوادگی و شغلی، ایجاد یک محیط خانوادگی متعادل و پر از انرژی را تسهیل می‌کند. همچنین تمایز قائل شدن بین زندگی شغلی و خانوادگی، توانایی افراد برای بهبود کیفیت زندگی و احساسات مثبت را افزایش می‌دهد.

عامل دیگری که بر بهبود بهزیستی خانواده تأثیرگذار خواهد بود، ارتباطات سالم درون محیط خانواده است. ارتباطات صادقانه، قدردانی و گفتگوهای متقابل از اصلی‌ترین عواملی هستند که بهبود روابط و ارتباطات خانوادگی را تسهیل می‌کنند.

ارتباط مناسب میان اعضای خانواده، نقش مهمی در بهبود همبستگی و اعتماد متقابل داشته و به نوبه‌ خود منجر به افزایش روابط خانوادگی سالم و بهزیستی کلان خانواده می‌شود.

تعادل بین نقش‌ها و مسئولیت‌های اعضای خانواده نیز جزو عوامل تأثیرگذار بر بهزیستی خانواده بوده و توانایی تعهد و اجرای موثر آنها در جهت رشد و توسعه خانواده را تأمین می‌کند. تقسیم بندی بهینه و عادلانه وظایف خانوادگی، موجب افزایش تفاهم و احترام متقابل درون خانواده می‌شود. همچنین تلاش مشترک، رسیدن به اهداف مشترک را تسهیل می‌کند.

دموکراسی خانوادگی نیز تأثیر بسزایی بر بهبود بهزیستی خانواده دارد. در خانواده‌هایی که تصمیم‌گیری به صورت مشترک اتفاق می‌افتد، احساس ارزشمندی افزایش می‌یابد. بدین ترتیب افراد توانایی تحمل سختی‌ها و مواجهه با مشکلات را نیز کسب می‌کنند.

در نهایت، حمایت از یکدیگر و تأمین نیازهای اساسی اعضای خانواده، عوامل مهمی هستند که بر بهبود بهزیستی خانواده تأثیرگذار هستند. حمایت از اعضای خانواده در هر شرایطی، به رشد ارتباط و اعتماد در فضای خانواده منجر می گردد. علاوه بر این، تقویت بهزیستی خانواده می تواند در سطوح بزرگ تر، به بهبود بهزیستی اجتماعی نیز منجر گردد. به همین جهت، در ادامه قصد داریم بهزیستی را در ابعادی گسترده تر مورد بررسی قرار دهیم.

بهزیستی اجتماعی چیست؟

بهزیستی اجتماعی به وضعیتی اشاره دارد که در آن همه افراد جامعه، در برخورد با چالش‌ها و مشکلات روزمره خود، شرایط بهتری داشته و مقاوم تر عمل می کنند. این شرایط شامل عدالت اجتماعی، آزادی فردی، خدمات عمومی در زمینه بهداشت، تحصیلات، کار و تفریحات است. بهزیستی اجتماعی به عنوان هدف اصلی سیاست‌گذاران و دولت‌ها در تمام جوانب زندگی شهروندان شناخته می‌شود.

مولفه های بهزیستی اجتماعی

در این قسمت به بررسی مولفه های بهزیستی اجتماعی خواهیم پرداخت:

امنیت اجتماعی: یکی از مولفه‌های اساسی بهزیستی اجتماعی، امنیت اجتماعی است. وجود قوانین محافظت کننده، امنیت شهروندان را در برابر خطرات داخلی و خارجی، جرائم و حملات تروریستی حفظ می کند.

تساوی اجتماعی: بهزیستی اجتماعی باید بر پایه تساوی در دسترسی به منابع و فرصت‌ها مبنا گذاری شود. تضمین آموزش رایگان و تسهیل تحصیلات و ایجاد فرصت‌های برابر شغلی برای همه اقشار و گروه های ضعیف تر از مصادیق تساوی اجتماعی است.

سرمایه انسانی: بهزیستی اجتماعی نیازمند سرمایه‌گذاری روی انسان‌ها است. ارائه تحصیلات آموزشی و آموزش حرفه‌ای، بهبود شرایط کار و ایجاد فرصت‌های آموزشی برای بهبود حرفه‌ افراد، به عنوان مولفه‌هایی مهم در بهزیستی اجتماعی مطرح می‌شود.

سلامتی: سرمایه انسانی یک جامعه به معنی وضعیت بهداشتی آن است. دسترسی آزاد به خدمات بهداشت و درمان و تأمین کیفیت خدمات پزشکی برای همه شهروندان می‌تواند بهزیستی اجتماعی را ارتقا دهد.

سطح معیشت: رفاه اقتصادی از جمله مولفه‌های بهزیستی اجتماعی است. مدیریت منابع طبیعی و ارزش‌افزوده به نفع تمام افراد، سطح معیشت را ارتقا می‌دهد.

مشارکت اجتماعی: مشارکت شهروندان در فرایندهای تصمیم‌گیری و امکان دسترسی به اطلاعات عمومی اهمیت دارد. شفافیت و شرکت مردم در امور عمومی، بهبود بهزیستی اجتماعی را رقم می زند.

محیط زیست: حفظ محیط زیست و پایداری آن، بهبود بهزیستی اجتماعی را به همراه دارد. سیاست‌های برنامه‌ریزی مناسب و استفاده اصولی از منابع طبیعی، جنگ‌های منطقه‌ای و آسیب‌های مرتبط با آن را کاهش می‌دهد.

بهزیستی اجتماعی و تاب آوری چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

بهزیستی اجتماعی و تاب آوری دو عامل کلیدی در توسعه پایدار و پیشرفت جوامع هستند. تعامل بین تاب آوری و بهزیستی اجتماعی، دارای نتیجه ای مشخص و سودمند است. زیرا در هر جامعه ای، پیش آمدهای تهدیدکننده و بحران هایی وجود دارند که تاب آوری جامعه و افراد در برابر این مسائل، بهزیستی را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین، اگر یک جامعه تاب آور باشد، بهزیستی آن افزایش خواهد یافت. تاب آوری، بهزیستی را از دو طریق مختلف تحت تأثیر قرار می دهد.

اولاً، تاب آوری عوامل تهدیدکننده را در جامعه کاهش می دهد. همچنین باعث می شود که جامعه در مواجهه با منابع تهدید، تحت فشار کمتری قرار بگیرد. به عنوان مثال، اگر یک جامعه توانایی مدیریت شرایط طبیعی مانند سیل، زمین لغزش و زلزله را داشته باشد، می تواند زخم های زیان بار این حوادث را کاهش داده و در نتیجه بهبود بهزیستی جامعه را تضمین کند.

ثانیاً، افزایش تاب آوری در جامعه، برنامه ریزی و مهارت های بهتری را در مواجهه با بحران های اجتماعی و اقتصادی فراهم می کند. این عوامل موجب بهبود اقتصادی و سیاسی جامعه می شوند و در نتیجه بهزیستی جامعه را ارتقا می دهند. برای مثال، اگر جامعه بتواند به درستی واکنش نشان دهد و دستورالعمل های موثری برای مدیریت بیماری ها و اپیدمی ها، بیکاری، فقر و تغییرات اقلیمی انجام دهد، بهبود بهزیستی جامعه تضمین می شود.